بخشی از مقاله
چکیده
هدف پژوهش حاضر، بررسی رابطه بین هوشاجتماعی و رفتارشهروندی سازمانی کارکنان بانک سپه شهر ساری در سال 1394 میباشد.روش پژوهش، توصیفی از نوع همبستگی است. جامعه آماری متشکل از کلیه کارمندان بانک سپه شهر ساری که مجموعا200 نفر میباشند، که براساس جدول کرجسی و مورگان - 1970 - تعداد 127نفر به روش نمونه گیری تصادفی طبقهای، بر حسب جنسیت به عنوان نمونه آماری،انتخاب شدند. جهت جمعآوری دادهها از پرسشنامه 21 سوالی هوشاجتماعی ترومسو سیلورا،مارتین،داهل - - 2001،پرسشنامه 15سوالی رفتارشهروندی سازمانی کانوسکی و اورگان - - 1996 استفاده گردید.
روایی صوری و محتوایی ابزارها به تایید چند تن از متخصصان و صاحب نظران رسید و پایایی آن با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ توسط نرمافزارspss به ترتیب0/88، =0/92 بدست آمده که از لحاظ آماری معنادار و مورد تایید می باشد. جهت تجزیهوتحلیل دادهها از ضریب همبستگی پیرسون و رگرسیون استفاده شد. نتایج این تحقیق نشان داد که بین مولفههای هوشاجتماعی با رفتارشهروندی کارکنان از نظرآماری رابطه معنادار و مثبت وجود دارد. نتایج تحلیل رگرسیون نیز حاکی از آن است که سهم هر یک از مولفه های هوشاجتماعی در پیش بینی رفتارشهروندی متفاوت است. به عبارتی از بین مولفههای هوشاجتماعی، پردازشاطلاعات اجتماعی بیشترین سهم و مهارت اجتماعی کمترین سهم را در پیشبینی رفتارشهروندی داراست.
مقدمه
امروزه سازمانها برای تغییر محیط کسبوکاربه منظور حفظ رقابت تلاشهای زیادی را به عمل میآورند. - هیوچانگ و همکاران،2007ص. - 27 مهمترین هدف هر سازمانی دستیابی به بالاترین سطح بهرهوری ممکن یا بهینه است. عوامل کارآمد در بهرهوری عبارتند از : سرمایه ، ابزار ، رو های انجام کار و نیرویانسانی. بیگمان نیرویانسانی کارآمد، مهمترین ابزار برای رسیدن به اهداف سازمان است.چراکه نقش مهمی در افزایش و کاهش بهرهوری سازمان دارد.از جمله ویژگیها و خصوصیات موثر در کارآیی و اثربخشی سازمانها هوشاجتماعی1و رفتارشهروندی2میباشند.
هوش-اجتماعی یک مولفه مربوط برای رفتارشایسته اجتماعی است که بعنوان پتانسیل یک شخص و توانایی لازم برای عملکرد اجتماعی تعریف شده است - هامپل و همکاران،2011ص. - 45 تفکر و ایده کارکنان در سازمان مشتمل بر رفتارهای متنوع شهروندی میباشد که براساس تئوریها و نظریههای سازمانی، رفتارشهروندی-سازمانی به کارایی و اثربخشی سازمانها از طریق تحولات منابع، نوآوریها و وفقپذیری کمک میکند.
کارکنان بیشترین اوقات زندگی را در محیطهای کاری سپری میکنند و برای تعامل با دیگران هوشاجتماعی نقش بسزایی در بهبود زندگی آنها دارد و باعث ارتقای اثربخشی و کارایی آنها در سازمانها نیزمیشود. زیرا توانایی شخص برای سازگاری و پذیرش و به عهدهگرفتن مسئولیتهای اضافی، پیروی از قوانین ، توسعه نگرش مثبت، شکیبایی و تحمل نارضایتی و مشکلات است که آنها را به رفتار شهروندی وابسته کرده است.تمایل به نوعدوستی موجب ایجادخلق وخوی مثبت میشود،افرادیکه خلقخوی مثبت دارند، غالباً مهارتاجتماعی بالایی دارند که باعث رضایتشغلی و افزایش عملکرد کارکنان میشود.
موضوع هوشاجتماعی در دههی اخیر توجه بسیاری از مدیران و پژوهشگران سازمانی را به خود جلب کرده است .بانکها نیز ازاین قاعده مستثنی نیستند: زیرا برای ادامهی حیات اجتماعی و اقتصادی خود باید توسعهی منابعانسانی را سرلوحهی فعالیتهای خود قراردهند. از اینرو انتظار میرود توسعهی شایستگیهای کارکنان شعب تأثیربه سزایی در کیفیت خدماتی که ارائه میکنند،داشته باشد - الوانی و همکاران،. - 1386 بدون تردید نتایج این پژوهش می تواند به مسئولان بانکهاو سازمانهای مختلف در تدوین برنامههایشان کمک نماید . مؤلفههای مختلف هوشاجتماعی نتایج مهمی در نوآوری کارکنان ایفاء میکند و میتواند تضمین کننده رشد کارایی و اثربخشی بالاتر بوده و نهایتامنجر به کیفیت خدمات بانکی گردد.
بنابراین ضرورت توجه به هوش اجتماعی به عنوان یک منبع ارزشمند برای بانکها از جایگاه بسیار والایی برخوردار است .لذا متغیر هوش اجتماعی به عنوان عامل مهم در افزایش رفتار شهروندی سازمانی کارکنان بانک معرفی میگردد،ضرورت پژوهش در باب رابطه بین هوش اجتماعی با رفتار شهروندی سازمانی کارکنان بانکها بسیار پراهمّیت به نظر میرسد. تعاریف افراد در موقعیتهای اجتماعی،بخاطر تفاوتهای فردی یکسان عمل نمیکنند.این تفاوتهای فردی در ادبیات روانشناسی به هوشاجتماعی اشاره دارد.
ادوارد تورندایک1، روانشناس دانشگاه کلمبیا و نخستین کسی که مفهوم هوشاجتماعی را طرح نمود.وی هوشاجتماعی رابه عنوان توانایی درک دیگران و رفتارعاقلانه در ارتباطات انسانی تعریف کرده است مولفههای هوشاجتماعی عبارتند از -1: مهارتهایاجتماعی2، یعنی فرد هم توانایی ورود به موقعیت جدید را داشته باشد و هم بتواند در هنگام ورود به موقعیتهای جدید رفتار مناسب را از خود بروز دهد و با آن سازگار شود.-2 آگاهیاجتماعی3، به فرد اجازه میدهد تا اطلاعات به دست آمده از منابع بیرونی را بفهمد، توصیف و تفسیر و درک کند. طی فرایند جذب، سازمان دانش جدید را با دانش موجودش مرتبط میسازد.-3 پردازشاطلاعاتاجتماعی4، به توانایی فهم و پیشبینی رفتارها و احساسات دیگران اطلاق میشود ونقش مهمی دررشد سازمان دارد. - جیانلوکا،. - 2006
مطالعات و تحقیقات متعدددر زمینه هوشاجتماعی بیانگر این است که،این پژوهشها همواره با مشکلاتی همراه بودهاند.یکی از مشکلات اصلی این است که پژوهشگران، این سازه را درطول سالها به شیوههای متفاوتی تعریف کردهاند - استنبرگ، - - 1989فورد،تیساک،کتینگ،1987 - .برخی از این تعاریف برمولفههای شناختی یا به عبارت دیگر بر توانایی درک و فهم افراد دیگر تاکید میکنند - بارن و استنبرگ،. - 1989 و برخی دیگر بر مولفههای رفتاری نظیر توانایی تعامل موفق با افراد دیگر اشاره دارند.
برخی نیز بر بنیادهای روانسنجی تاکید میکنند و هوشاجتماعی را در راستای توانایی عمل کردن خوب در آزمونهایی که مهارتهایاجتماعی را اندازهگیری میکند،قرار میدهند. مفهوم رفتارشهروندی سازمانی اولین بار توسط اورگان1در سال - - 1983 مطرح گردید.وی تحقیقات اولیهایی که در زمینه رفتارشهروندیسازمانی انجام گرفت بیشتر برای شناسایی مسئولیتها و یا رفتارهایی بود که کارکنان در سازمان داشتند، اما اغلب آنها نادیده گرفته میشد.
-رفتارشهروندی، اقدامات مثبتبخشی از کارکنان برای بهبود بهرهوری و انسجام در محیط کار، فراتر از وظایف و الزامات شغلی و سازمانی تعریف شده است - هودسن،2002ص. - 70 Bاورگان رفتارشهروندی کارکنان را به عنوان اقدامات مثبتبخشی از کارکنان برای بهبود بهره وری و همبستگی و انسجام در محیط کاری میداند که ورای الزامات سازمانی است.وی معتقد است رفتارشهروندیسازمانی ، رفتاری فردی و داوطلبانه است که مستقیماً مشمول سیستم های رسمی پاداش در سازمان نمیشود، اما باعث ارتقای اثربخشی و کارایی عملکرد سازمان میشود - همان منبع - . تعاریف فوق بر سه ویژگی اصلی رفتارشهروندی تأکید دارند :
-1 رفتار باید داوطلبانه باشد - نه وظیفه مشخص - .
-2 مزایای این رفتار جنبه سازمانی دارد.
-3 رفتارشهروندی سازمانی ماهیتی چند بعدی دارد - هال،. - 2009 پیشینه پژوهش در پیشینه تحقیق،پژوهشهایی تقریبا مشابه مورد بررسی قرار میگیرد:
- ساسوف - 2014 - 2 در پژوهشی تحت عنوان " بررسی رابطه هوشاجتماعی و رفتارشهروندیسازمانی کارکنان اداره دارایی "به این نتایج دست یافتند که بین هوشاجتماعی و رفتارشهروند سازمانی رابطهی مثبت و معناداری وجود دارد.
- ارتورک - 2008 - 3 در پژوهشی تحت عنوان " بررسی رابطه بین هوشاجتماعی ، تعهد و رفتارشهروندیسازمانی در بین کارکنان فدراسیونهای منتخب ورزشی ترکیه "به این نتایج دست یافتند که بین این دو متغیر در نمونههای پژوهش رابطه معنی-داری وجود داشت و هوش و تعهد پیشبینی کننده مناسب این رفتار در فدراسیونها بودند.
- دنیل گلمن و بویاتزیس - - 1998 در پژوهشی تحت عنوان بررسی رابطه بین هوشاجتماعی و زندگی رهبران به این نتیجه دست یافتند آثار شیمیایی کارهای خاصی که آنها با همدلی و هماهنگی انجام میدهند قطعا بر روی مغز آنان و پیروانشان باقی میاند.مهارت-اجتماعی در یک رهبری کارآمد موجب میشود تا یک رهبر با حمایت از نیازمندان احساس مثبت داشته باشد. زارع احمدآبادی و همکاران - 1393 - در پژوهشی تحت عنوان" بررسی ارتباط بین هوشمعنوی و رفتارشهروندی سازمانی کارکنان بهزیستی یزد "به این نتایج دست یافتند که نزدیک به 17 درصد رفتارشهروندیسازمانی به وسیله هوشمعنوی افراد تبیین میشود. همچنین، این نتایج نشان می-دهند که؛ از بین ابعاد هوشمعنوی، »خودآگاهی، عشق و علاقه« و »سجایایاخلاقی« بر بروز رفتارشهروندیسازمانی تاثیرگذارتر هستند.
-سلطان آبادی و همکاران - 1392 - در پژوهشی تحت عنوان" بررسی رابطه بین هوشاجتماعی با رفتارشهروندی و خلاقیتسازمانی در دانشگاه بوعلیسینا همدان "به این نتایج دست یافتند که وضعیت هوشاجتماعی در حد متوسط بوده ولی وضعیت رفتارشهروندی و خلاقیتسازمانی بالاتر از حد متوسط می باشد. بین هوشاجتماعی با رفتارشهروندی و خلاقیتسازمانی ارتباط وجود دارد. همچنین با تحلیل رگرسیون چندگانه تأثیر هوشاجتماعی کارکنان بر رفتارشهروندی از روی مؤلفه پردازشاطلاعات و مؤلفه آگاهیهایاجتماعی تبیین گشته و تغییرات متغیر خلاقیتسازمانی از روی مؤلفه مهارتهایاجتماعی قابل پیشبینی است.
-یوسفی و همکاران - 1392 - در پژوهشی تحت عنوان " بررسی ارتباط هوشاجتماعی و مولفههای آن با رفتارشهروندی- سازمانی در اداره ورزش و جوانان شهر کرمانشاه"به این نتایج دست یافتند که بین هوشاجتماعی با رفتارشهروندی کارکنان رابطه معناداری وجود داشت.از بین ویژگیهای فردی فقط سن با رفتارشهروندیسازمانی رابطه معناداری وجود داشت. همچنین، نتایج رگرسیون نشان داد که متغیرهای سن، خودآگاهی و مهارتهایاجتماعی قوی-ترین پیشینی کننده رفتارشهروندی بودند که در نهایت 0/48 واریانس رفتارشهروندی کارکنان را تبیین کردند.
