بخشی از مقاله
چکیده:
هدف از پژوهش حاضر رابطه سبک های هویت با فرسودگی تحصیلی در دانش آموزان دختر دبیرستان های شهرستان ایلام در سال تحصیلی 1393-94بود. روش این پژوهش کاربردی وشیوه اجرا همبستگی است. جامعه آماری در این پژوهش را 700 نفراز دانش آموزان دخترپایه سوم دوره دوم متوسطه شهرستان ایلام تشکیل داده است. از این جمعیت 248 نفر بر اساس جدول کرجس ومورگان - - 1970وبااستفاده ازروش نمونه گیری تصادفی خوشه ای انتخاب شده اند. ابزار مورد استفاده در این پژوهش، شامل پرسشنامه سبکهای هویت و پرسشنامه فرسودگی تحصیلی برسو بود،داده های به دست آمده با استفاده از روش آماری همبستگی پیرسون و رگرسیون خطی چند متغیره به روش همزمان مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. یافته های پژوهش حاضر ضمن آنکه توانست تا حدی به سوالات تحقیق پاسخ دهد، نشان دادکه بین سبک های هویتی اطلاعاتی و هنجاری با فرسودگی تحصیلی رابطه معنا داری وجود ندارد اما بر اساس نتایج این پژوهش رابطه معنادار و مثبتی بین سبک هویتی اجتنابی و فرسودگی تحصیلی وجود دارد،یعنی به ازای هر واحد افزایش در نمره سبک هویتی اجتنابی، نمره فرسودگی تحصیلی 0/171 واحد افزایش می یابد.،پس،تلاش برای دستیابی به راهبردهایی جهت افزایش راههای مقابله با فرسودگی تحصیلی دانش آموزان و آشنایی نوجوانان با سبک های هویتی و نحوه تاثیر این سبک ها بر پیشرفت تحصیلی آنان ضروری به نظر می رسد.
واژه های کلیدی::سبک های هویت ،فرسودگی تحصیلی
مقدمه:
شناخت فرد از ماهیت وجودی خود، هویت فردی محسوب می گردد .این شناخت، اساسی ترین و مهم ترین مرحله رشد تلقی می شود ،لذا آشنایی با هویت به طور اعم و هویت فردی و سبک های هویت به طور اخص ضرورتی انکار ناپذیر می باشد. به نظر اریکسون - 1968 - 1، هویت2 عبارت است از افتراق و تمیزی که فرد بین خود و دیگران می گذارد. از دید او هویت یک سازه روانی اجتماعی است که شامل طرز فکر، عقاید فرد و نحوه ارتباط او با دیگران می شود. هویت فردی نیز جنبه هایی از هویت است که کمک می کند فرد خودش را از دیگران جدا کند و شامل دسته ای از ارزش ها، باورها و هدف هایی است که فرد دارد و از دید دیگران پنهان نیست .[1] انگیزه برای پیشرفت در امرتحصیل یکی از این برانگیزنده ها است که اگربا شکست مواجه شود منجر به فرسودگی تحصیلی می شود، فرسودگی در آغاز به عنوان یک اختلال مرتبط با شغل دیده می شد، اما آموزشگاه هم جایی است که فراگیران در آن کارمند به حساب می آیند: آنها در زمان های معینی در کلاس حاضر می شوند و تکالیفی را برای گذراندن آزمون و نمره گرفتن انجام می دهند [2] فرسودگی که فراگیران تجربه می کنند قابل قیاس با فرسودگی در موقعیت های شغلی و شامل همان خصوصیات، پیش آیندها وپیامدها و همان سه مؤلفه خستگی تحصیلی، بی علاقگی تحصیلی و ناکارآمدی تحصیلی است .[3]
پژوهش های تجربی در حوزه تعلیم و تربیت نشان داده است که همپوشی تحصیل و کار، فشار زمان، نداشتن فرصت برای خودتنظیمی، ارزشیابی های پی در پی، مقایسه با همسالان، تدریس ضعیف، روابط ضعیف معلم فراگیر و داخل شدن به رقابت در دیگر حوزه های زندگی ممکن است موجب فرسودگی شود.[4]از سویی دیده شده است که فرسودگی تحصیلی با مسائل روانی و رفتاری خطیر از جمله افسردگی، عملکرد تحصیلی ضعیف، غیبت از کلاس و ترک تحصیل مرتبط است.[5]و به گونه ای زیان آور بر تعهد شناختی ، علاقه مندی به مطالب درسی، مشارکت در فعالیتهای کلاسی، احساس معنی در امور تحصیلی و احساس توانایی در فراگیری مطالب درسی تأثیر می گذارد.[6] همچنین نتایج مطالعات نشان می دهد که دانش آموزان از فرسودگی تحصیلی بالا و پیامدهای آن رنج می برند[7] و میزان این متغیر ناخواسته طی دوران تحصیلی افزایش می یابد .[8]
ورود به دوره نوجوانی با تغییرات مهمی از جمله بلوغ جنسی، روابط صمیمانه با همسالان، ریسک کردن و توانایی های جدید شناختی همراه است. این تغییرات انبوه، نوجوان را وادار می سازد که با یگانگی و ثبات در تعریف خود بیندیشد و به دنبال آن باشد که هویت خود را مستقل از دیگران شکل دهد بریگر.3برزونسکی.[9] 4در تلاش برای مفهوم سازی تفاوت های فردی در تحول هویت به روش فرآیندی، سه سبک پردازش هویت را بیان می کند : -1 سبک هویت اطلاعاتی5با کاوش فعال برای به دست آوردن و ارزیابی اطلاعات مرتبط با خود به منظور تصمیم گیری و حل مسائل مرتبط است.آن هادرباره سازه های مربوط به خویشتن شک می کنند و می خواهند آن ها را آزمون کنند و هنگامی که با بازخوردهای متفاوتی روبرومی شوند می خواهند در ویژگی های هویت خود تجدید نظر کنند.- 2 سبک هویت هنجاری6بر همنوایی با انتظارات افراد مهم دیگرهنگام حل مساله و تصمیم گیری مرتبط است.
این افراد ارزش ها و عقاید را بدون ارزیابی آگاهانه می پذیرند و درونی می کنند.تحقیقات نشان می دهد که آن ها نیز هشیار و بشاش هستند اما برای ابهام تحمل کمی دارند و نیاز قوی به ساختار و حصار شناختی دارند. -3سبک هویت سردرگم/اجتنابی7 ، که تا حد امکان از رویارویی با مسائل مربوط به هویت دوری می کنند. رفتارشان بر پایه عوامل موقعیتی و لحظه ای تنظیم می شود و از راهبردهای ضعیف اسنادی و شناختی استفاده می کنند .[10] افرادی که فرسودگی تحصیلی دارندمعمولاً علایمی مانند بی اشتیاقی نسبت به مطالب درسی، ناتوانایی در ادامه حضور مستمر در کلاس های درس، مشارکت نکردن در فعالیت ها ی کلاسی، احساس بی معنایی درفعالیت های درسی و احساس ناتوانی در فراگیری مطالب درسی و در نهایت افت تحصیلی را تجربه می کنند. فرسودگی تحصیلی، شامل سه حیطه : خستگی تحصیلی1، بی علاقگی تحصیلی2و ناکارآمدی تحصیلی3 می شود.[11]
ایجاد یک هویت و دستیابی به یک تعریف منسجم از خود، مهمترین جنبه رشد روانشناختی و اجتماعی در دوره نوجوانی است. انتخاب ارزش ها، باورها و اهداف زندگی نیز مهمترین جنبه هویت است. به یاد داشته باشیم که شرایط پرآشوب زمانه ما که هر لحظه سلامت ما را تهدید می کند ایجاب می کند شناخت روشنی از هویت خود داشته باشیم. بی خبر از ماهیت خویش، نه می دانیم که کیستیم و نه می توانیم به خود یا دنیای اطرافمان اعتماد کنیم. به عبارت دیگر هویت علاوه بر ایجاد انسجام و یکپارچگی در شخصیت فرد، به نوعی مفهوم ذهنی فرد از خودش نیز می باشد. هویت یابی موفق موجب محافظت از فرد در مقابل تجارب ناشی ازتغییرات ناگهانی مربوط به رشد جسمی یا محیط زندگی می شود .هویت موجد خودشناسی است، به طوری که اگرفردی نتواند به یک هویت موفق دسترسی پیدا کند دچار آشفتگی در نقش ها و وظایفی می شود که از او به عنوان یک بزرگسال انتظار می رود و در نتیجه او مستعد بسیاری از اختلالات روانی خواهد شد .با توجه به پیشرفت فن آوری درجوامع امروزی و به تبع آن پیچیدگی زندگی شهری، کسب مهارت های شغلی، انتخاب همسر به طور کلی داشتن یک زندگی مستقل بسیار مشکل است، از این رو گاهی کسب آنها تا اواسط دوره جوانی به تعویق می افتد .
به این ترتیب شاید دیگر نمی توان انتظار داشت یک نوجوان هجده ساله کهمعمولاً در مرحله گذر از دوره نوجوانی به جوانی است بتواند به یک هویت مستقل دست یابد و گاهی دوره نوجوانی حتی تا سنینی که در حال حاضر به عنوان دوره جوانی در نظر گرفته می شود، یعنی تا حدود بیست و پنج سالگی ادامه می یابد. ارزشیابی مداوم وعملکرد تحصیلی دانش آموزان در طول تحصیل وبررسی عوامل مرتبط با آن یکی×از×ارکان×ضروری×و×اجتناب×ناپذیر بهبودکیفیت نظام آموزشی به ویژه دردانشگاه ها می باشد؟توجه×به×این×امر×چیزی×است که د×ر×تمام×دنیا در×رأس توسعه برنامه های×آموزشی مدنظر قرارمی گیرد؟دولینگر.[12]4
همچنین از جمله نگرانی×های اساتید،مسئولان×آموزش د×انشگاه و×خانواده های دانش آموزان و دانشجویان پیشرفت تحصیلی و جلوگیری از افت تحصیلی دانش آموزان و دانشجویان است .[13] نقطه مقابل پیشرفت تحصیلی، افت تحصیلی وفرسودگی تحصیلی می باشد که بر اساس مطالعات متعدد ،تاثیر بسزایی در سرنوشت فرد داشته و همچنین هزینه گزافی به خانواده و جامعه تحمیل می کند.[14] در ایران ، این امر از مهم ترین مشکلات کنونی نظام آموزشی است و هر ساله ده ها میلیارد ریال از بودجه کشور را هدر می دهد و نیروهای بالقوه و سرمایه های جامعه - نیروی انسانی - بی ثمر می مانند،بنابراین، توجه به عواملی که منجر به پیشرفت تحصیلی شده ومانع از فرسودگی آن شود، از اهمیت ویژه ای برخوردار است .
زمینه های پژوهشی داخل ایران از جمله نتایج حاصل از پژوهش امیدیان[15]در بررسی نقش هویت در شادکامی و تحقق خویشتن دریافت که سطح شادکامی و تحقق خویشتن در دانشجویانی که از نظر سطح تعهد به هویت انتخابی بالا هستند، در مقایسه با گروه پایین، به صورت معناداری بالاتر است. فرزانه خو، یارمحمدیان و مولوی[16] با هدف بررسی تاثیر عملکرد کلی خانواده بروضعیت هویت دانش آموزان دختر مقطع متوسطه شهر اصفهان 140 دانش آموز را با استفاده ازپرسشنامه هویت آدامز و بنیون - - OMEIS-2 و پر سشنامه سنجش خانواده - - FADموردبررسی قرار دادند .یافته های پژوهش نشان داد که خانواده هایی که پذیرای فرزندان نبوده و روابط سردی بین اعضای خانواده حاکم است، فرزندانشان به
