بخشی از مقاله
چکیده
پژوهش حاضر با هدف بررسی رابطه شبکه های اجتماعی مجازی با بهزیستی روانشناختی معلمان متوسطه انجام شده است. این پژوهش از نوع تحقیقات کاربردی و از نظر شیوه جمع آوری اطلاعات، توصیفی از نوع همبستگی میباشد. جامعه آماری این پژوهش را تمامی معلمان متوسطه اول و دوم شهر استهبان در سال 95-96 تشکیل دادند که تعداد آنها برابر با 213 نفر بوده است که ازبین آن ها، تعداد 177 نفر، با روش نمونهگیری تصادفی طبقاتی ساده انتخاب شدند.
تجزیه و تحلیل نتایج با استفاده از همبستگی پیرسون و تحلیل رگرسیون گام به گام انجام گرفته است. نتایج پژوهش با استفاده از روابط همبستگی پیرسون نشان داد که از بین ابعاد شبکههای اجتماعی مجازی - بعد فردی، بعدفرهنگی- اخلاقی و بعد اجتماعی - ،بعد فردی آن با بهزیستی روانشناختی رابطه معکوس معنادار داشته است در حالیکه بعد فرهنگی- اخلاقی آن با بهزیستی روانشناختی رابطه مستقیم معنادار داشته است. نتایج رگرسیون گام به گام نیز نشان داد که از بین ابعاد شبکه های اجتماعی، بعد فردی و فرهنگی- اخلاقی بطور معنا دار پیشبینی کننده بهزیستی روانشناختی بودهاند.
مقدمه
یکی از تاثیرگذارترین سرویسهای ارائه شده در اینترنت، شبکههای اجتماعی است که به نوبه خودتحول شگرفی را در نظام اجتماعی کشورهای جهان ایجاد کرده است. شبکههای اجتماعی بخشی از رسانه اجتماعی هستندکه با اهداف مختلفی ایجاد شدهاند و کاربران بسیار زیادی را به خود جذب کردهاند. امروزه بعضی از شبکههای اجتماعی با سرویسهایی که ارائه میدهند و با کاربریهایی که دارند، خود به یک رسانه خبری تبدیل شدهاند و اثرات عمیقی بروقایع مختلف در دنیای واقعی گذاشته اند - اسلامی، - 1392 .یک شبکه اجتماعی، سایت یا مجموعه سایتهایی است که به کاربرانی که علاقه به اشتراک گذاری علاقه مندیها، افکار و فعالیتهای خود با دیگران دارند،این امکان را میدهد.
بر این اساس که انسان موجودی اجتماعی است و ارتباط و انس با دیگران از ضروریات زندگی او به شمار می رود امابا آمدن شبکههای اجتماعی مجازی، شکل جدیدی از زندگی او در فضای مجازی شکل گرفت و ارتباط میان انسانها با شکل سنتی آن که به صورت ساده و چهره به چهره بود، تفاوت کرد. امروزه این شبکههای اجتماعی مجازی به یکی از مهم ترین ابزارهای ارتباطی در سطح جامعه و جهان تبدیل شده و از شهرت فراوانی برخوردارند.
- پمپک و همکاران، 2009 ، به نقل از رجایی، . - 1393 شبکه های اجتماعی مجازی، مکان هایی هستند که در آن ها افراد فرصت می یابند خود را معرفی نموده، ویژگیهای شخصیتی خود را بروز داده و با سایرین ارتباط برقرار کرده و روابط خود را حفظ نمایند - الیسون، . - 2000 پس شاید به جرات بتوان گفت که شبکه های اجتماعی مجازی به جزء جدا نشدنی زندگی ساکنین زمین تبدیل شده اند. رشد انواع شبکه های اجتماعی مجازی و خدمات متنوعی که به کاربران خود ارائه می کنند، فرهنگ نوینی را گسترش می دهند که فرصت و چالش را همزمان به همراه دارد و تاثیرات زیادی بر جنبه های مختلف فردی و اجتماعی زندگی افراد بر جای گذاشته است.
معلمان1 که همواره در نقش گروههای مرجع، وظیفه انتقال ارزشها و هنجارها را از نسلی به نسل دیگر عهده دار هستند نیز نمی توانند خود را جدا ازاین تاثیرات نگه دارند. در میان مشاغل مختلف یک جامعه، شغل معلمی از پر اهمیتترین آنهاست که در آن ارتباط و روابط اجتماعی گسترده وجود دارد و شبکه های اجتماعی مجازی ، پل ارتباطی بین معلمان و کلاس های درسی هستند. معلمان می توانند از این طریق با تجارب و فعالیتهای یکدیگر آشنا شوند و تجارب خود را در کلاس درس مبادله کنند و روشهای تدریس و تکنیک های آموزشی مختلف را با یکدیگر به مشورت بگذارند و از آنها در راستای کیفیت تعلیم و تربیت دانش آموزان بهره ببرند - عرفانمهر،نجمینژاد و دهویی، . - 1394 معلمان،مهمترین و اساسیترین عامل در مدرسه شناخته شده و در برابر عملکرد شغلی خود و پیشرفت تحصیلی دانشآموزان و اعمال هدفمند در سازمان، مسئول میباشند.
در نظام آموزشی موفق معلمان نقش حیاتی دارند و اعتقاد بر این است که عملکردخوب دانشآموزان به کارایی تدریس معلمانشان وابسته است - باولداف و کراون، . - 2002 در سال های اخیر روانشناسی مثبت2 مورد توجه روانشناسان قرار گرفته است. در روانشناسی مثبت، به جای تاکید بر شناسایی و مطالعه کمبودهای روانی و کاستی های رفتاری، به شناخت و ارتقاء وجوه مثبت و نقطه قوت انسان تاکید شده است - رابینز3،. - 2008 هدف روان شناسی مثبت، شناسایی سازه ها و شیوه هایی است که بهزیستی و شادکامی انسان را به دنبال دارد. یکی از ابعاد روانشناسی مثبت، بهزیستی روانشناختی است که در واقع جنبه مثبت سلامت روانی محسوب میشود و به عنوان رشد استعدادهای واقعی هر فرد تعریف میشود.
بهزیستی روانشناختی را می توان واکنش های عاطفی و شناختی به ادراک ویژگیها و توانمندیهای شخصی، پیشرفت بسنده، تعامل کار آمد و موثر با جهان، پیوند و رابطه مطلوب با جمع و اجتماع و پیشرفت مثبت در طول زمان تعریف کرد - میکائیلی منیع،. - 1386 عملکرد شغلی نیز یکی از متغیرهایی است که از این سازه تاثیر می پذیرد.بهعبارتی اگر کارکنان یک سازمان از سلامت روان و بهزیستی روانشناختی برخوردار باشند توان کاری، انگیزه و روحیه بالاتری از خود نشان میدهند. بر این اساس هدف از پژوهش حاضر این است که آیا استفاده از شبکه های اجتماعی مجازی بر بهزیستی روانشناختی و معلمان متوسطه تاثیر دارد یا خیر؟
امروزه با توجه به نقشی که تاکنون شبکه های اجتماعی در ابعاد مختلف زندگی داشتهاند، نمیتوان آنها را نادیده گرفت و در آینده نقش وتاثیر بیشتری نیز خواهند داشت.در این شرایط، در جوامع امروزی تلاش می شود تمام افراد به خودشکوفایی رسیده و تواناییهای بالقوه خود را فعلیت بخشند، لذا مطالعه و توجه به بهزیستی روانشناختی افراد امری ضروری به حساب می آید. آنچه ضرورت انجام این پروژه را دو چندان می کند جایگاه حساس آموزش و پرورش است که در اعتلای دانش و فرهنگ جامعه و دستیابی و اجرای موفقیت آمیز هر فعالیت آموزشی علاوه بر منابع مالی و وسایل فناوری، نیازمند معلمانی متعهد و کار آمد است اگر معلمان از سلامت روحی و روانی برخوردار باشند توان کاری، انگیزه و روحیه بالاتری از خود نشان می دهند.
به همین دلیل لازم است همگام با رشد و تکامل فناوری ومحتوای سایر شبکه های اجتماعی مجازی در ابعاد مختلف، کارکرد آنها به ویژه نقش آنها در سلامت روانی افراد، مطالعات بیشتری انجام شود. گرچه شبکه های اجتماعی را از جنبه های مختلف می توان مورد کنکاش و ارزیابی قرار داد اما با توجه به موارد ذکر شده و همچنین بررسی های مقدماتی که نشان دهنده انجام نشدن پژوهشی در این زمینه می باشد اهمیت و ضرورت این پژوهش را موجب می شود.
پیشینه پژوهش
از جمله پژوهش هایی که در این زمینه انجام شده اند میتوان به موارد زیر اشاره کرد: کاس و گریفیث - 2011 - ، در پژوهشی به بررسی شبکه های اجتماعی آنلاین و اعتیاد پرداختند. نتایج این بررسی نشان داد که اعتیاد به شبکه های اجتماعی و اینترنت می تواند بالقوه باعث ایجاد مشکلاتی برای سلامت روانی کاربران گردد. نتایج پژوهش معید فر و دیگران - - 1386 تحت عنوان بررسی اعتیاد به اینترنت در بین جوانان و نوجوانان 15-25 در تهران نشان میدهد که پدیده استفاده اعتیادی از اینترنت در ایران وجود دارد که باعث مسائلی مانند عدم مسئولیت پذیری هیجانی، انزاوی اجتماعی، ناکارآمدی تحصیلی و شغلی می گردد.
