بخشی از مقاله
خلاصه
یکی از دغدغههای اساسی صاحبنظران مدیریت و سازمان، شناسایی عوامل تاثیرگذار بر عملکرد سازمان و یافتن راه هایی جهت بهبود عملکرد سازمان است. میتوان از معنویت یا مراقبت معنوی بهعنوان عاملی برای کاهش مشکلات کارکنان و بهتبع بهبود عملکرد آنان و افزایش رضایت ارباب رجوع استفاده کرد. فضای معنویتگرا در سازمان، با توجه به اهمیتی که برای معنویت در هر سه سطح مدنظر قرار می گیرد، می تواند در بهبود عملکرد کارکنان تاثیرگذار باشد.
این پژوهش با هدف تعیین بررسی رابطه معنویت در محیط کار با عملکرد کارکنان صورت پذیرفت. با بررسی پژوهشهای صورت گرفته در مییابیم؛ تحقیقات زیادی در ارتباط با نتایج معنویت در محیط کار صورت گرفته است که در آنها اشاره شده است که معنویت در محیط کار باعث رضایت شغلی و تعهد شغلی، رفتار شهروندی سازمانی و میل به ماندن در سازمان خواهد شد. اما پژوهشی که به بررسی رابطه معنویت با عملکرد سازمانی پرداخته باشد؛ یافت نشد. اما مطالعات هاوکین - 2008 - و یزدانی و همکاران - 1389 - حاکی از وجود رابطه معنادار بین معنویت در محیط کار و تعهد سازمانی است.
مقدمه:
یکی از دغدغههای اساسی صاحبنظران مدیریت و سازمان، شناسایی عوامل تاثیرگذار بر عملکرد سازمان و یافتن راه هایی جهت بهبود عملکرد سازمان است، و در این راستا تلاشهای مختلفی صورت گرفته است. یکی از عواملی که امروزه به عنوان عامل تاثیرگذار بر عملکرد سازمان مورد توجه قرارگرفته است، معنویت است، که در سطوح مختلف فردی، گروهی و سازمانی، عملکرد افراد، گروها ونهایتاً سازمان را تحت تاثیر قرار می دهد - فاطمی و مشبکی اصفهانی، - 32 :1393 بنفیل در سال 2003 سه رویکرد اصلی تحقیقات را در زمینه معنویت در سازمان ها شناسایی کرد.
رویکرد اول، دنباله کمی است، در ارتباط با این که بطور کمی، چطور معنویت در محیط کار منجر به عملکرد سازمان میشود. رویکرد دوم، استفاده از روشهای کیفی برای نشان دادن چرایی و چگونگی یکپارچگی معنویت در سازمان است .رویکرد سوم نیز، استفاده از روشهای تحقیق کمی برای شناسایی چگونگی آشکار شدن معنویت از طریق سازمان است، و بررسی تاثیری که سازمان های معنوی بر افراد و عملکرد سازمان دارند - ماهادوان1،. - 26 :2013 معنویت در محیط کار درک و شناسایی بعدی از زندگی درونی وباطنی کارکنان است که قابل پرورش است و بهواسطه انجام کارهای بامعنا، در زندگی اجتماعی رشد وتوسعه مییابد.
معنویت در محیط کار موضوع بسیاری از مجلات مدیریتی، همچون فورچون وبیزینس ویک بوده است - آلتاف،:2011 - 93 و همچنین کتابهای متعددی در این زمینه نگاشته شده است. مراکز علمی پژوهشی نیز تأثیرات معنویت بر کسب وکار را دغدغه تحقیقات خود قرار داده اند اما با وجود این روند روبه رشد از ادبیات موضوع، کمبود تحقیقات ونظریات قوی در این زمینه احساس می شود - ساک3 ،. - 398 : 2011 تا حدی که یکی از محققان برجسته این عرصه اذعان می دارد که بیشتر مقاله ها وکتاب های ناظر به معنویت ومدیریت، عامیانه، غیر تئوریک وبه دور از آزمون اند.
از طرف دیگر تحقیقات نشان دهنده آن هستند که در سازمانهای معنویت محور و یا سازمانهایی که رهبری معنوی را تجربه می نمایند گرایش کارکنان به ماندن در سازمان به طور قابل ملاحظه ای افزایش می یابد - احسان و همکاران، . - 23 :1393 مالیک - 2011 - 5 نقش معنویت و رضایت شغلی را در تعهد سازمانی بین معلمین سه موسسه عمومی و پنج موسسه خصوصی آموزشی در پاکستان بررسی کردند. این پژوهش نشان داد که هر پنج بعد معنویت با تعهد سازمانی رابطه مستقیم و معناداری دارد.
با توجه به اهمیت و نقشی که نیروی انسانی در سازمان دارد و همچنین به دلیل اهمیتی که معنویت در زندگی انسان دارد، اخراًی توجه به معنویت به سمت محیط های کار ی سوق داده شده و بحث معنویت در محیط کار بسیار رایج است و ارزش ویژه ای دارد. پژوهش های انجام شده تا به امروز، شواهدی را در خصوص اینکه تشویق معنویت در محل کار مزایای فراوانی برای سازمان به همراه دارد که سازمان با استفاده از آنها می تواند بهره وری و عملکرد خود را افزایش دهد، ارائه نموده است. - ملایی و همکاران،. - 55 : 1393
افراد معنوی در محیط کار، کار گروهی بیشتری را از خود به نمایش در میآورند، مهربانتر و عادلانهتر رفتار میکنند نسبت به نیازهای سایر کارکنان حساسیت بیشتری به خرج می دهند. اعتماد، امانتداری و صداقت بیشتری در سازمان از خود بروز می دهند و از میل به خروج کمتر - کینجرسکی و اسکرایپ نک، - 2006 و رضایت شغلی بالاتری برخوردار بوده - میلیمن و زاپلسو ی، - 2003 در این افراد افزایش خلاقیت و بهره وری بیشتر و عملکرد بهتری نسبت به سایرین مشاهده شده - کلود و زامور، - 2003 و بیشتر درگیر رفتارهای شهروندی سازمانی - هاوکینز و تیفانی، - 2008 می شوند.
بنابراین مدیران و رهبران سازمان ها، با به وجود آوردن معنویت در محیط های کاری، این احساس را در میان کارکنان ایجاد می کنند که کارکنان خود را از سازمان و واحد کاری بدانند، در سازمان از همدیگر حمایت نموده و خود را با مأموریت ها و اهداف سازمان عجین نمایند، کارکنان در این حالت، کار خود را بامعنا، هدف دار و چالش برانگیز درمی یابند و یا به عبارتی دیگر انگیزه در آنان ایجاد می شودو عملکرد سازمانی بالاتری خواهند داشت. - ملایی و همکاران، . - 55 :1393
با توجه به اینکه مهمترین و ارزشمندترین سرمایه سازمان، سرمایه انسانی است، و توجه به گرانبهاترین سرمایه بر روند شکست یا کامیابی سازمان تاثیر دارد، تلاش در جهت توسعه عملکرد کارکنان در فضایی معنویتگرا از طریق ایجاد جو دوستانه و مبتنی بر همکاری به جای رقابت، توجه به توانمندسازی کارکنان و رضایت بخش نمودن کار، و احساس معنا در کار، همه از جمله عواملی در جهت ایجاد و بهبود عملکرد کارکنان است. - فاطمی و مشبکی اصفهانی،. - 32 :1393
با توجه به مطالب ذکرشده میتوان از معنویت یا مراقبت معنوی بهعنوان عاملی برای کاهش مشکلات کارکنان و بهتبع بهبود عملکرد آنان و افزایش رضایت ارباب رجوع استفاده کرد - برگمان6، - 12 : 2011 کشور ما ازجمله کشورهایی است که برای مسائل معنوی اهمیت بسزایی قابل است و توجه به مذهب که میتوان آن را یکی از شکلهای معنویت دانست، در جایجای کشور ما اهمیت فوقالعاده دارد. به همین سبب به نظر می رسد جدا کردن معنویت و مذهب در کشور ما امری غیرممکن است، به آنسان که بعضی اندیشمندان معنویت را جدا از مذهب دانسته یا حداقل بین این دو تفاوت قائل شدهاند افزایش معنویت در محیط کار دارای مزایای زیادی است که یکی از مزیتهای آن می تواند بهبود عملکرد کارکنان باشد.
اگر جامعه ما خواهان ارائه خدمات بهتری از سوی کارکنان است، باید نیازها، خواستهها، مشکلات و عوامل تأثیرگذار بر چگونگی ارائه این خدمات از سوی کارکنان مورد توجه قرار گیرد. فضای معنویتگرا در سازمان، با توجه به اهمیتی که برای معنویت در هر سه سطح مدنظر قرار می گیرد، می تواند در بهبود عملکرد کارکنان تاثیرگذار باشد. این پژوهش با هدف تعیین بررسی رابطه معنویت در محیط کار با عملکرد کارکنان صورت پذیرفت.
مطالعات انجام شده پیرامون موضوع
فرهنگی و رستگار - - 1385 به ارائه و تبیین مدل انگیزشی مبتنی بر معنویت کارکنان پرداختند. این مدل دارای ابعاد چهارگانه ارتباط فرافردی، ارتباط درون فردی، ارتباط میان فردی و ارتباط برون فردی با نشانگرهای مربوط به آن است که نتیجه اش معنویت خواهد بود. فرهنگی و دیگران - - 1385نیز در طی یک تحقیق با عنوان معنویت در محیط کار و نقش آن در بهبود رفتار شهروندی سازمانی،ضمن مرور ادبیات مربوط به معنویت، با انجام دادن نوعی مفهوم سازی درون گرا از آن، برای نخستین بار این متغیر به عنوان یکی از عوامل ایجادکننده رفتار شهروندی سازمانی در میان کارکنان دانشکده های دانشگاه تهران در نظر گرفته شده است.نتایج آزمون فرضیات تحقیق به روش مدل سازی معادلات ساختاری گویای وجود رابطه معنا دار بین معنویت در محیط کار و رفتار شهروندی سازمانی می باشد.
