بخشی از مقاله
چکیده
هدف پژوهش حاضر بررسی رابطه کیفیت زندگی با تمایل به باروری در زوجهای جوان در شهر ساری بوده و از روش پیمایش بهرهمند است. تحقیق پیمایشی یکی از روشهای تحقیق اجتماعی رایج به شمار میرود و از نوع غیر آزمایشی میباشد . در این پژوهش جامعه آماری شامل کلیه زنان متاهل بین20 تا 29 سال در شهر ساری که مشکل جسمی نداشته و هنوز فرزندی نیز ندارند را تشکیل دادند که برابر با مقدار تقریبی 2800 نفر بودهاند.
به منظور انجام نمونه گیری با توجه به حجم جامعه با توجه به روش کرجسی مورگان حجم نمونه 338 نفر مشخص شده، برای جمع آوری اطلاعات از ابزار پرسشنامه محقق ساخته با طیف پنج گزینهای لیکرت استفاده شد. اطلاعات مورد نیاز با استفاده از ابزارهای اندازه گیری جمع آوری شد و اعتبار و روایی پرسشنامههای مذکور احراز شد. برای تجزیه و تحلیل اطلاعات و اهداف پژوهش مورد نظر و آزمون سوالات مطرح شده از دو روش آمار توصیفی و استنباطی استفاده شده است و برای بررسی فرضیه از آزمون همبستگی پیرسون و آزمون رگرسیون با استفاده از نرم افزار spss پردازش شد.
مقدمه
باروری به عنوان یکی از اجزای اصلی رشد جمعیت موضوعی است که همواره مورد توجه قرار گرفته و تحقیقات گسترده و دامنه داری در زمینه شناخت عوامل موثر بر آن در ایران و خارج از ایران صورت گرفته است. بدین لحاظ اندازه گیری و شناخت سطح باروری در هر طبقه نه تنها در پیش بینیهای جمعیتی که اساس و زیربنای برنامه ریزیهای اقتصادی، اجتماعی و جمعیتی برای امر توسعه لازم است. بلکه در ارزیابی شرایط اقتصادی، اجتماعی جامعه مورد مطالعه نیز از شاخصهای کلان و مهم به شمار میآید.
تغییرات جمعیتی متأثر از مولفه های باروری، مرگ و میر، مهاجرت است. در جمعیتی که مهاجرت در آن صورت نمیگیرد مولفه های باروری و مرگ و میر است که باعث ثبات یا تغییر در حجم توزیع و ترکیب جمعیت میشود. در فقدان مهاجرت، تنها از مجرای باروری است، که با جبران خسران ناشی از مرگ میتواند دوام آورد و اگر نیروی باروری از نیروی مرگ و میر بیشتر باشند رشد میکنند - ادیبی سده و همکاران،1390، ص. - 82 عوامل بسیاری بر روند باروری تاثیر گذارند از جمله شرایط اقتصادی و اجتماعی - هزار جریبی، - 1387 همچنین عامل محیطی و عامل جمعیتی و زیستی و سن افراد - حسین زاده، - 1389 یکی از عوامل مهم که به نظر میرسد بر باروری جوانان اثر میگذارد، کیفیت زندگی افراد است.
کیفیت زندگی مفهومی است بسیار انتزاعی که نمیتوان برای آن تعریف جامعی ارائه داد و به طور کلی تعریف مفهومی آن چندان ساده نیست ولی بر حسب نیاز میتوان برای آن تعاریف عملیاتی ارائه کرد - خوارزمی، . - 1384 نتایج حاصله از پژوهش حاضر میتواند به ترسیم هر چه بهتر سیاستهای جمعیتی و برنامه ریزی منطقهای و ملی در سطح کشور کمک قابل توجهی کند. لذا شناخت خصوصیات باروری این منطقه به عنوان یکی از مسایل و مشکلات شهری به طور عام و آگاهی از پدیده باروری و زاد و ولد در این منطقه به طور خاص از اولویت خاصی برخوردار است.با توجه به مطالب ارائه شده مسئله اصلی این پژوهش بررسی ارتباط میان کیفیت زندگی با تمایل به باروری در میان زوج-1های جوان میباشد.
کیفیت زندگی
مفهوم کیفیت زندگی به دوران ارسطو در 385 سال قبل از میلاد مسیح باز میگردد، در آن دوران ارسطو » زندگی خوب« یا » خوب انجام دادن کارها« را به معنی شاد بودن در نظر گرفته است. واژه کیفیت زندگی نخستین بار توسط پی گوا1 در سال 1920 در کتاب » اقتصاد و رفاه« مورد استفاده قرار گرفت. این مطلب تا بعد از جنگ جهانی دوم مسکوت ماند تا اینکه در اثر دو حادثه مهم مورد توجه قرار گرفت . اول آنکه سازمان جهانی بهداشت تعریفی از سلامت منتشر کرد که شامل سلامت جسمی، روانی و اجتماعی بود. این امر منجر به بحث گستردهای در مورد سلامت و چگونگی اندازه گیری آن شد.
شرایط و نحوه زندگی در ادبیات علمی رایج، با استفاده از مفهوم کیفیت زندگی مطرح شده است - بهمنی، . - 32 :1383 که میتوان آنرا به روشهای گوناگون تعریف کرد واژه مفهومی فراگیر دارد که از نظر فلسفی، سیاسی، بهداشتی و سلامت، روان شناسی، اجتماعی، زیستی تعاریف متمایزی دارد - دونالد3، :2009 . - 2 بررسی مطالعات محققین، دو دیدگاه در زمینه نتایج مشارکت زنان در نیروی کار بر سلامت روانی آنان مطرح مینماید: اولین دیدگاه، بر فواید اشتغال تأکید میکند و معتقد است اشتغال میتواند موجب تقویت عزت نفس، موقعیت اجتماعی و خوداتکایی در زن گردد و در مجموع تأثیر مثبتی بر بهداشت روان زنان دارد. اما دیدگاه دیگر حاکی از آن است که اشتغال زنان اگرچه خوداتکایی آنان را افزایش میدهد اما آنها را بیشتر در معرض فشارهای روانی قرار میدهد.
موسسه منابع انسانی مرسر با انتشار گزارشی از وضعیت استانداردهای شهرنشینی و کیفیت زندگی، برای سومین سال پیاپی، زوریخ و بغداد را به عنوان بهترین و بدترین شهرهای جهان در سال 2007 برگزید. در این گزارش همچنین از دو کشور فرانسه و عراق به عنوان بهترین و بدترین کشورهای جهان برای زندگی یاد شده است. که در این میان ایران و نیز تهران در انتهای جداول جهانی است به طوری که از بین 196 کشور جهان، کشور ایران بعد از کشورهایی چون روآندا، اتیوپی، آنگولا و زیمباوه در پله یکصد و نود جهان قرار گرفته است. در گزارش این موسسه بین المللی منابع انسانی، زوریخ، ژنو و ونکور جزء بهترین شهرهای جهان هستند.
باروری
واژه - باروری - 5 از واژه لاتینی Fertilis و ریشه Fehr در زبان هند و اروپایی به معنای حمل کردن است.و خصلت ویژه یک زمین را که تولیدی بسیار دارد میرساند - بیرو، . - 123 :1366 از اصطلاح ولادت فقط برای نشان دادن تعداد ولادتها میتوان استفاده کرد.اما وقتی میزان ولادتها را برای نشان دادن تعداد ولادتها در یک جمعیت مشخصی که قابلیت باروری را دارند در نظر بگیریم در واقع با شاخص باروری سروکار داریم.
براساس دادههای ثبتی وقایع حیاتی میتوان به طور مستمر از میزان موالید به دنیا آمده در مقاطع مختلف آگاه شد به شرط آنکه سیستم ثبت وقایع پوشش مناسبی را در سطح استانها داشته باشد و اطلاعات به هنگام و کارآمدی را ارائه دهد. در این حالت میتوان شاخصهای متعددی را برای بررسی میزان باروری در نظر گرفت. باروری یکی از فرآیندهای اساسی جمعیتی است و آن عبارت است از تولد واقعی یا توالد و تناسل یک فرد یا یک گروه اجتماعی بدون در نظر گرفتن توان باروری فردی زنان. در باروری عمل واقعی تولد مورد نظر است - تمنا، . - 146 :1383
نظریههای باروری
نظریه رفتار مصرف کننده و اقتصاد باروری خانوار: بر اساس این نظریه فرض بر این است که رفتار انسان اقتصادی و معقول بوده و چون تصمیم برای بچه دار شدن نیز منشأ اقتصادی دارد، لذا نظریه رفتار فرد مصرف کننده در مورد انتخاب بچه دار شدن نیز به کار گرفته شده است. نظریه میکرو اقتصادی باروری بر این فرض استوار است که به دلایل زیاد، کودکان همانند سایر کالاهای مصرفی و سرمایهای به حساب میآیند - تواناییان فرد، . - 116 :1368 نظریه منزلت اجتماعی: یکی از نظریههایی که در زمینه باروری و میزان آن ارائه شده است، نظریه منزلت اجتماعی است در این نظریه متفکران و اندیشمندان، میزان باروری هر خانوار و جامعه را مبنی بر جایگاه و منزلت والدین و یا ساکنان آن جامعه میدانند.
خانواده با توجه به پیشرفت و ترقی حاصل شده در جامعه و موقعیتی که به عنوان یک عضو دارا میباشد به فرزندآوری میاندیشد. حال اگر آوردن فرزند باعث تحرک صعودی خانواده شود آن را ادامه میدهد، ولی اگر فرزندآوری را مانع پیشرفت و توسعه و موقعیت اجتماعی خانواده بداند آن را به طرق مختلف مهار مینماید. نظریه جریان ثروت کالدول: از دیدگاه نظریه جریان ثروت کالدول، مفهوم تقاضای اقتصادی برای بچه با انتقال فرهنگی عقاید و ارزشهای غربی کهنهایتاً به کاهش تقاضا منجر میشود پیوند میخورد. فرض اساسی کالدول این است که جوامع در هر سطحی از فرایند توسعه که باشند با توجه به ملاحظات اقتصادی و غیراقتصادی، رفتار باروری آنان عقلانی است.
عوامل مؤثر در کاهش تمایل به باروری
در دهههای اخیر، رشد جمعیت ایران روند نزولی داشته است و اگر به همین طریق پیش برویم، وضعیت کشور وارد مرحلهای بحرانی خواهد شد. لذا نیازمند آسیبشناسی هستیم تا بتوانیم از دل این آسیبها و عوامل مؤثر در بروز این مسئله، راهکار و برنامه ارائه دهیم، از جمله:
الف - تغییرات فردی -1 رواج فردگرایی : جامعهی ایران در دهههای اخیر، در جریان تحولات فرهنگی و اجتماعی وسیعی قرار گرفته است. این تحولات به ویژه در خانواده مشهود بوده است. یکی از تحولاتی که خانواده از آن مصون نمانده رشد فردگرایی است. منظور از فردگرایی این است که افراد به جای اولویت دادن به خواستها و علایق جمعی، سنتی و خانوادگی، به ارزشها و خواستهای فردی خود اولویت میدهند.
فردگرایی میتواند نتیجهی توسعهی خانوادهی هستهای باشد و نیز میتواند پیامدهایی همچون کاهش مسئولیتپذیری، بالا رفتن سن ازدواج، افزایش طلاق وطبیعتاً کاهش فرزندآوری را به همراه داشته باشد. فردگرایی با ساختار خانوادهی هستهای و جمعگرایی با ساختار خانوادهی گسترده همسو است. در خانوادهی جمعگرا فرزندان میآموزند که هنگام ابراز عقیده در مقابل دیگران، بردباری پیشه کنند. همچنین وفاداری به گروه و نیز حتی سهیم شدن در منابع مالی، یک عنصر اساسی خانواده جمعگراست.
-2 افزایش سن ازدواج: یکی از عواملی که منجر به کاهش فرزندآوری میشود بالا رفتن سن ازدواج است. البته بالا رفتن سن ازدواج نیز خود معلول عوامل دیگری از قبیل فردگرایی، فرزند سالاری است. امروزه به علت تقویت خانوادهی هستهای و دشواریهای اقتصادی در جوامع صنعتی، متوسط سن ازدواج افزایش یافته است.
-3 افزایش آمار طلاق دارای آثار و پیامدهای عمیق اقتصادی، اجتماعی، روانی، قانونی و والدینی بر مردان و زنان مطلقه، فرزندان طلاق و اجتماع است.
-4 افزایش سطح تحصیلات و اشتغال زنان: افزایش سطح تحصیلاتخصوصاً در زنان، یکی از عواملی است که منجر به بالا رفتن سن ازدواج و در نتیجه، کاهش فرزند آوری میشود.
ب - تغییرات اجتماعی: گسترش خانوادهی هستهای، افزایش میزان شهرنشینی، آپارتماننشینی و کوچک شدن خانهها، مشکلات اقتصادی.
ج - تغییرات فرهنگی: رواج فرزند سالاری، تحقیر کار خانگی و مادری، مصرفگرایی در سبک زندگی
