بخشی از مقاله
چکیده
علیرغم پیشرفتهای علمی در زمینه درمان مشکلات جسمی دوران بارداری، مشکلات روانی همچنان موضوعی مهم در بهداشت زنان باردار به شمار میآید. این پژوهش با هدف بررسی رابطه سبکهای دلبستگی و تجارب دوران بارداری انجام شده است. روش تحقیق، توصیفی مقطعی از نوع همبستگی است.ت. نمونه آماری پژوهش مشتمل بر 200 نفر از زنان باردارکم خطر 60 - نفر در سه ماهه اول، 60 نفر سه ماهه دوم، 80 نفر سه ماهه سوم - هستند که به روش نمونه گیری در دسترس انتخاب شدند. ابزارهای گردآوری اطلاعات، شامل نسخه فارسی پرسشنامه ی سبکهای دلبستگی بزرگسالان هزن و شیورو پرسشنامه ی تجربه بارداری است که از روایی و پایایی مطلوبی در ایران برخوردار می باشند. نتایج حاصل از همبستگی پیرسون، بیانگر رابطه معکوس معناداری بین سبک ایمن با تجربه بارداری ناخوشایند استبود. همچنین رابطه ی مستقیم معناداری بین سبک اجتنابی با تجربه بارداری ناخوشایند - p<0/05 - بود. سبک دوسوگرا با تجارب بارداری - خوشایند و ناخوشایند - رابطه ای نداشت. آنالیز رگرسیون نشان داد که %21 واریانس تجارب ناخوشایند بارداری را سبک اجتنابی ایمن تعیین می کند. با توجه به نتایج توصیه می شود که در تبیین تجارب بارداری زنان، بخصوص تجارب ناخوشایند، سبکهای دلبستگی فرد مورد توجه قرار گیرد .
واژه های کلیدی:سبک دلبستگی،ایمن، تجربه بارداری، هیجانات خوشایند و ناخوشایند
مقدمه
بسیاری از متخصصین، دوران حاملگی را به عنوان تحول عظیم در احساسات همراه با تغییر در هیجانات و افکار می دانند[ .]1بارداری تجربه هاییکاملاً بر خلاف تجارب قبلی زندگی است و تنشهای فراوانی با آن همراه میشود که زوجهای درگیر باید خود را با آن تطبیق دهند . بارداری با هیجانات خوشایند و ناخوشایند زیادی همراه است.]2 [ واکنشهای هیجانی در برابر موقعیتهای تنش زا از قبیل بارداری در طیف گسترده ای از شعف و شادمانی تا هیجانهای معمول اضطراب، ناامیدی وافسردگی قرارمی گیرند]. 3 [برای بسیاری از زنان، دوران بارداری توأم با استرسهای فراوان بوده که نیازمند نوعی سازگاری روانی است.]4 [ در این میان، سبکهای دلبستگی در تعیین بکارگیری راهبردهای مقابله با استرسهای بارداری تأثیرگذار می باشد[. 5 [
سبک دلبستگی، تجسم درونی فرد است از روابط دلبستگی که در کودکی با مراقبان خود داشته است. سبک دلبستگی فرد در کودکی، الگوی تعامل وی را در بزرگسالی با افراد مهم زندگی اش تعیین می کند .]6[ سبکهای دلبستگی به الگوهای درونکاری معینی ازدلبستگی اشاره دارد که شکل پاسخهای رفتاری افراد را به جدایی از نگاره های دلبستگی و پیوند مجدد با این نگاره ها تعیین میکند. این سبکها کهعمدتاً براساس تجربه های کودک - مادر شکل میگیرد، در مراحل مختلف زندگینسبتاً پایدار می ماند و بر تعاملهای اجتماعی تأثیر میگذارد[.7 [ اینزورث، الگوهای دلبستگی را به انواع ایمن، ناایمن اجتنابی، وناایمن دوسوگرا تقسیم نمود.]8 [ افراد با دلبستگی ایمن، سطح بالاتری از اعتماد و رضایت و سطح پایین تری از تعارضات دارند درحالی که افراد با دلبستگی دوسوگرا با عدم تعادل در احساسات و تعارضات بیشتر و افراد با دلبستگی اجتنابی با رضایت و صمیمیت کمتر و تعارضات بیشتر مشخص می شوند[ [.9
سبک دلبستگی فرد می تواند نقش تعیین کننده ای در برقراری و تداوم روابط فرد با دیگران در دوران نوجوانی و بزرگسالی داشته باشد. افراد با سبک دلبستگی ایمن، سطوح پایین تری از عواطف منفی را تجربه میکنند و روابط مستحکمی را با کسانی برقرار می سازند که هنگام درماندگی هیجانی به آنها برای دریافت حمایت مراجعه می کنند. افراد دارای سبک دلبستگی ناایمن در مقایسه با ایمن ها،سطوح پایین تری از عواطف مثبت را تجربه می کنند و در مدیریت استرس، اضطراب، افسردگی و سایر عواطف منفی ناتوانی نشان می دهند 11 [و[.10 برمن و اسپرلینگ - 1994 - ، دلبستگی بزرگسال را گرایش پایدار شخص، تلاش ویژه برای دست یافتن یا حفظ هم جواری و ارتباط با یک یا چند شخص خاص که توانایی فراهم آوردن سلامت و امنیت جسمی و روانی وی را دارا هستند ، می د انند .] 12 [
پژوهش هایی که در زمینه سبکهای دلبستگی به عمل آمده، مشخص ساخته است که الگوهای شکل گرفته در دوران کودکی نقش مهمی بر روابط بعدی دارد. هزن و شیور - 1987 - عقاید مختلفی درباره روابط انسانی با سبک های دلبستگی متفاوت را در بین بزرگسالان کشف کردند. بزرگسالانی که دلبستگی مطمئن داشتند تمایل به این عقیده داشتندکه عشق عاطفی، پایدار و بادوام است. اما آنهایی که دلبستگی دوسوگرا داشتند بارها به دام عشق گرفتار شده بودند و کسانی که دلبستگی اجتنابی داشتند، عشق را موقت و نایاب توصیف می کردند [.13 [ بزرگسالان، کسانی که دلبستگی مطمئن دارند،معمولاً به دنبال روابط قابل اعتمادتر و پایدارتری هستند. سایر ویژگی های کلیدی دلبستگی مطمئن در بزرگسالان شامل، خودباوری زیاد، لذت بردن از روابط صمیمانه، جستجوی حمایت اجتماعی و توانایی در به اشتراک گذاشتن احساسات با دیگران است.
پژوهشگران در یک مطالعه دریافتند، زنانی که دارای سبک دلبستگی ایمن هستند، احساسات مثبت تری درباره روابط عاطفی و عاشقانه خود دارند.]14 [ کسانی که دلبستگی اجتنابی دارند، در برقراری روابط نزدیک و صمیمانه مشکل دارند. این افراد سرمایه گذاری عاطفی چندانی دربرقراری روابط با دیگران نمی کنند و در صورت خاتمه یافتن یک رابطه نیز زیاد ناراحت نمی شوند. پژوهش ها نشان داده اند که بزرگسالانی با سبک دلبستگی اجتنابی، بیشتر پذیرای روابط جنسی اتفاقی و تصادفی هستند . دیگر ویژگی های متداول این افراد عبارت است از ناکامی در پشتیبانی از دوستان و نزدیکان در خلال لحظات پر استرس و نیز ناتوانی در به اشتراک گذاشتن احساسات، افکار و هیجانات با دیگران.]15 [ دلبستگی دوسوگرانسبتاً غیر متداول است و تنها در 7 تا 15 درصد کودکان وجود دارد .
بررسیها دلبستگی دوسوگرا- نامطمئن را با در دسترس نبودن مادر به قدر کافی، مرتبط دانسته اند[. 16 [ در پژوهشی با عنوان "سبک دلبستگی مادران و افسردگی مرتبط با زایمان" به این نتیجه رسیدند که سبک دلبستگی ناایمن با افسردگی قبل و بعد از زایمان ارتباط دارد. سبک دلبستگی اجتنابی وقوع افسردگی را در دوران بارداری افزایش می دهد، اما آنان که سبک دوسوگرا دارند از افسردگی بعد از زایمان رنج می برند .]17 [ در تحقیقی با عنوان مقایسه سبک دلبستگی و افسردگی در زنان باردار نوجوان و بزرگسال به این نتیجه رسیدند که نوجوانان باردار سه برابر بیشتر احتمال دارد که سبک دلبستگی ناایمن را نشان دهند. همچنین بین سبک دلبستگی دوسوگرا و حمایت ضعیف با افسردگی در زنان نوجوان باردار رابطه وجود دارد.]18 [ مونک و همکاران - 2008 -
در تحقیقی تحت عنوان رابطه ای بین سبکهای دلبستگی و اختلال خلق و خوی دوره بارداری به این نتیجه رسیدند که بین سبک دلبستگی دوسوگرا و ناایمن با افسردگی دوره بارداری رابطه وجود دارد .]19 [ با توجه به اهمیت سلامت روان در دوران بارداری و وجود نظریه ها و دیدگاههای مهم دلبستگی بالبی - 1969 - و اینزورث - 1978 - در ارتباط با مشکلات ارتباطی افراد با سبک های ناایمن، و همچنین به دلیل این که پژوهشی در زمینه ی ارتباط متغیر ذکرشده با تجارب دوران بارداری در نمونه های ایرانی انجام نشده است، محقق را بر آن داشت تا به بررسی این سوال بپردازیم که آیا بین سبکهای دلبستگی با تجارب دوران بارداری رابطه ای وجود دارد؟
روش
روش تحقیق در این پژوهش، توصیفی -مقطعی از نوع همبستگی است. جامعه ی آماری، شامل کلیه ی زنان بارداری که در سال 92-93 جهت انجام مراقبتهای دوران بارداری به درمانگاه مراقبتهای دوره بارداری بیمارستان آیت اله روحانی ، شهید یحیی نژاد شهرستان بابل و مطب های خصوصی متخصصین زنان و زایمان مراجعه می کردند. روش نمونه گیری به صورت در دسترس بود . 200 زن باردار - 60 نفر سه ماهه اول، و 60 نفر سه ماهه دوم دوم بارداری، و 80 نفر سه ماهه سوم بارداری - فاقد حاملگی پر خطر، سه پرسشنامه دموگرافیک، سبک دلبستگی بزرگسالان هزن و شیور - AAQ - و پرسشنامه تجربه بارداری - PES - را تکمیل نمودند.
ابزار پژوهش
پرسشنامه سبک دلبستگی بزرگسالان هزن و شیور: - AAQ - 1 مقیاس سبک دلبستگی بزرگسالان با استفاده از مواد آزمون دلبستگی هزن و شیور - - 1987 ساخته شده است. این آزمون یک ابزار اندازه گیری تک عاملی خود گزارشدهی است که با روابط بزرگسالان تطبیق داده شده است. مفروضه اصلی این آزمون آن است که مشابهت هایی از سبکهای دلبستگی نوزاد-مراقبت را می توان در روابط بزرگسالان یافت [. 12 [ این مقیاس 15 سؤال دارد و 3 سبک دلبستگی ایمن، اجتنابی ودوسوگرا را می سنجد که سه سؤال اول آن در طیف 9 درجهای از نمره 1کاملاً - نامتناسب - تا نمره 9کاملاً - متناسب - و 12 سوال دیگر در طیف 5درجاتی از نمره 1 - هیچ - تا نمره - 5خیلی زیاد - می باشد.
این ابزار اندازه گیری حاوی سه عبارت توصیفی از احساسهای فرد درباره نوع رابطه اش و میزان نزدیکی و صحت در روابط است که بر اساس تعمیم توصیفهای اینزورث و همکاران از طبقه بندیهای دلبستگی نوزادان به گونهای که با ویژگیهای روابط بزرگسالان متناسب باشد، طراحی شده است. در این پرسشنامه هر توصیف یکی از سبکهای دلبستگی - ایمن ، اجتنابی و دوسوگرا - را نشان می دهد که آزمودنیها می باید یکی از این توصیفها را که بهتر از دو توصیف دیگر احساس آنها را در روابط نزدیک و صمیمی توصیف می کند، انتخاب کند. ضرایب آلفای کرونباخ پرسشهای زیر مقیاسهای ایمن، اجتنابی و دوسوگرا به ترتیب0/85، 0/84 و 0/85 محاسبه شد که نشانهی همسانی درونی خوب مقیاس دلبستگی بزرگسال است 12 [[.
این آزمون درمورد نمونه های دانشجویی و جمعیت عمومی ایرانی هنجاریابی شده است [.20 [ پرسشنامه تجربه بارداری:پرسشنامه تجربه بارداری - PES - آزمون سنجش نوع هیجانات است. این پرسشنامه از 41 سوال - از دو بخش هیجانات خوشایند و هیجانات ناخوشایند - تشکیل یافته است. پرسشنامه تجربه بارداری که شامل 41 سؤال بوده و در واقع لیستی از مواردی است که در طی بارداری توسط مادر تجربه می شود و ممکن است این تجارب به طرق مختلف بر مادر باردار تأثیر بگذارند. این تجارب می توانند در مادر احساس شادی مثبت، خوشایندی و یا احساس غمگینی منفی، ناخوشایندی یا هر دو را ایجاد کنند.
لازم به ذکر است که این لیست حاوی دو ستون جهت پاسخ بوده، ستونی شامل 4 گزینه جهت سنجش احساس شادی مثبت، خوشایندی و گزینه ها شامل اصلا 0 = ، کم 1 =، زیاد 2 = و خیلی زیاد 3 = بوده و ستون دوم شامل 4 گزینه جهت بررسی احساس غمگینی منفی و ناخوشایندی و گزینه ها شاملاصلاً 0 = ، کم 1 =، زیاد 2 = و خیلی زیاد 3 = می باشد و آزمودنی هر عبارت را که به بهترین وجهی توصیف کننده وضعیت اوست، علامت می زند [.2 [ پایایی و ثبات درونی این پرسشنامه ایرانی، با استفاده از آلفای کرونباخ، مورد ارزیابی واقع شد. ثبات و پایایی آزمون - بازآزمون با استفاده از اعتبار درونی همبستگی پیرسون برای هر نمونه بطور فردی که منتج از تفاوت مابین ارزیابی هاست، سنجش شد.
پرسشنامه هیجانات خوشایند دارای آلفای کرونباخ بالایی - 0/71 - و هیجانات ناخوشایند دارای آلفای کرونباخ - 0/78 - بوده است. برای تحقیق از 200 زن باردار در تریمستر اول، دوم و سوم بارداری مصاحبه انجام شد و اطلاعات وضعیت جمعیت شناختی، تاریخچه بارداری و متغیر ریسک خطر در تریمسترهای بارداری مورد سنجش قرار گرفت [.21 [ پرسشنامه های مورد نیاز پس از تکمیل، جهت تجزیه و تحلیل آماری اطلاعات، مجموع داده های خام جمع آوری شده به کامپیوتر وارد و از طریق نرم افزار آماری SPSS با استفاده از ضریب همبستگی و آنالیز رگرسیون مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است.
نتایج
سن زنان باردار، 22 درصد 18 تا 20 ساله، 60 درصد 21 تا 30 ساله، 18 درصد 31 سالا و یا بالاتر بودند. از نظر تحصیلات، 3/5 درصد پنجم ابتدایی، 66 درصد دیطلم، 31 درصد تحصیلات دانشگاهی داشتند.جدول1 توصیف کننده تعیین سبک دلبستگی پاسخ دهندگان در نمونه آماری مورد مطالعه می باشد. نتایج حاصل از آمار توصیفی نشان میدهد که 62,5 درصد از پاسخدهندگان دارای سبک دلبستگی ایمن، 24/درصد سبک دلبستگی اجتنابی و 13 درصد دارای سبک دلبستگی دوسوگرا میباشند و سبک دلبستگی ایمن دارای بیشترین فراوانی در میان پاسخدهندگان می باشد .جدول 2 آمار توصیفی تجارب بارداری را در جمعیت مورد مطالعه نشان می دهد.
این یافته ها تاکید دارد که زنان، از باداری خوشایندی های بیشتری را نسبت به ناخوشایندی تجربه کردند.نتایج بدست آمده از جدول 3 نشان می دهد که میزان همبستگی بین متغیرهای سبک ایمن و تجربه بارداری خوشایند - r= - 0,082 - ، سبک اجتنابی و تجربه بارداری خوشایند - - - r = - 0,096 ، سبک دوسوگرا و تجربه بارداری ناخوشایند به میزان - - - r = - 0,024 ، و سبک دوسوگرا و تجربه بارداری ناخوشایند به میزان - r= - 0,002 - ، سبک ایمن و تجربه بارداری به میزان سبک اجتنابی و نسبت ناخوشایند به خوشایند به میزان - r= -006/0 - سبک ایمن و به میزان - r= 0/119 - و سبک دوسوگرا و تجربه بارداری به میزان -
