بخشی از مقاله
مقدمه
تابآوري جایگاه ویژهاي در حوزههاي روانشناسی تحول، روانشناسی خانواده و بهداشت روانی، به خود اختصاص داده است - کمپبل- سیلز، کوهان، و استین . - 2006 گارمزي و ماتسن - - 1991 تاب آوري را »یک فرایند، توانایی، یا پیامد سازگاري موفقیت آمیز علیرغم شرایط تهدید کننده«، تعریف نمودهاند. در واقع تابآوري سازگاري مثبت در واکنش به شرایط ناگوار است - والر، . - 2001 تابآوري صرف مقاومت منفعل در برابر آسیبها یا شرایط تهدید کننده نیست. بلکه فرد تابآور، مشارکت کننده ي فعال و سازنده ي محیط پیرامونی خود است. نوعی ترمیم خود، که با پیامدهاي مثبت هیجانی، عاطفی و شناختی همراه است - ماتسن 2001، راتر، 1999؛ لوتار، سیچتی، و برکر، . - 2000 شخص تابآور منابع محافظتی در اختیار دارد که مقاومت او را در برابر تهدیدات، و به تبع آن بهداشت روانی بلند مدت او را بالا میبرد.
فرایبورگ، هجمدال، زوزنوینگ، مارتینسن - - 2003، در جمع بندي نظري خودشان، طبقه بندي سه گانهاي را در زمینه تابآوري مطرح نمودهاند: -1 ویژگیهاي خلقی شامل: شایستگی فردي، شایستگی اجتماعی و ساختار شخصی است. -2 انسجام یا صمیمت خانوادگی شامل:همبستگی خانوادگی یا میزان تعارضات، همکاریها، حمایتها، ثبات و وفاداري در خانواده میباشد. -3 نظام حمایت بیرونی.منظور از آن میزان دسترسی به شبکههاي حمایتی دوستان و وابستگان و حمایتگر بودن فرد است. تحقیقات انجام شده در خصوص پیشآیندهاي تابآوري، نقش عوامل محافظتی و خطر ساز در زندگی افراد را در سه حوزه؛ درون فردي، خانوادگی و محیط بیرونی مورد بررسی قرار دادهاند - گارمزي، 1985؛ کامپفر، . - 1999
در پژوهش حاضر رابطه سبکهاي هویت با حوزهاي مختلف تاب آوري مورد بررسی قرار گرفت. منظور از سبک هاي هویت ترجیح نسبی افراد براي به کارگیري شیوهاي خاص حل مسائل هویتی و پردازش اطلاعات مربوط به خود است. برزونسکی - 1989، - 1994a در مدل سبک هاي هویت را به سبکهاي اطلاعاتی هنجاري و سردرگم اجتنابی تقسیم نموده است. افرادي با سبک اطلاعاتی در برخورد با مسائل هویتی به شیوه کنشی عمل می کنند. کنکاش هایشان هدفمند است، ارزیابی ونقادي در تفکر دارند واز اطلاعات مربوط به خویش بهره میگیرند. در سبک هنجاري فرد در برخورد با مسائل به شیوه ي واکنشی عمل میکند.
هماهنگ با انتظارات و تجویزهاي گروههاي مرجع و دیگران مهم عمل میکند و به صورت خودکار و بدون خود ارزیابی ارزشها و باورها را درونی میکنند. افرادي با سبک گسیخته – اجتنابی، اهمال کار هستند و تا حد ممکن سعی در به تأخیر انداختن موقعیتهاي تعارض انگیز و تصمیمگیري دارند. در مواقعی که امکان چنین تأخیري وجود نداشته باشد در تصمیم گیري بیشتر به مقتضیات و پیامدهاي محیطی تکیه می کنند - برزونسکی، /1990 به نقل از برزونسکی، ماسک، و نرمی، . - 2003 هدف اصلی پژوهش حاضر پاسخگویی به این سؤال بود که آیا سبک هاي هویت مختلف هویت به عنوان عوامل محافظتی یا خطر ساز پیش بینی کننده ي ابعاد مختلف تابآوري در دانشجویان میباشد؟
روش
جامعه و شرکت کنندگان پژوهش: جامعه ي پژوهش کلیه ي دانشجویان دانشکدهاي مختلف دانشگاه هرمزگان بودند.نمونه ي پژوهش حاضر شامل 258 نفر 153 - دختر و 105 پسر - از دانشجویان دانشکدههاي ادبیات و علوم انسانی، مهندسی و علوم پایه دانشگاه بودند که به شیوه ي خوشهاي چند مرحلهاي از انتخاب شدند.
ابزار تحقیق: مقیاس تابآوري بزرگسالان - - ARS، این مقیاس شامل 43 گویه میباشد و توسط فرایبورگ و همکارانش در سال 2003 تهیه شده است. شامل پنج زیر مقیاس به نامهاي: شایستگی فردي، شایستگی اجتماعی، انسجام خانوادگی، حمایت اجتماعی و ساختار فردي میباشد که به ترتیب 12، 10، 7، 9 و 5 گویه را به خود اختصاص میدهند. در مقابل هر گویه طیفی از کاملاّ موافقم - نمره - 5 تا کاملاّ مخالفم - نمره - 1 قرار دارد.سازندگان مقیاس در بررسی روایی و پایایی این مقیاس، مجموع نمرات زیر مقیاسهاي؛ شایستگی فردي، شایستگی اجتماعی و ساختار فردي را به عنوان ویژگیهاي خلقی نام گذاري نمودهاند که بر این اساس در پژوهش حاضر براي این سه زیر مقیاس یک نمره در نظر گرفته شد.
در پژوهش حاضر روایی مقیاس به روشهاي تحلیل عوامل و همبستگی با مقیاس تابآوري کانر و دیویدسون - - 2003 وپایایی آن با استفاده از ضریب آلفاي کرونباخ محاسبه شد. ضرایب پایایی آلفا کرونباخ به ترتیب براي عوامل فوق برابر با0/80، 0/85، 0/84، 0/87 و 0/79 حاصل شد. از نقاط قوت این مقیاس آن بود که در تحلیل عاملی و محاسبه ضریب آلفاي کرونباخ هیچ یک از سؤالات آن حذف نشدند.پرسش نامه ي سبک هاي هویت برزونسکی: براي اندازه گیري سبکهاي هویت از پرسش نامه ي سبک هاي هویت برزونسکی وایریش کلاس شش ساخته ي وایت وهمکارانش 1998 - - استفاده شد. در این پرسش نامه، 11 گویه براي سبک اطلاعاتی، 9 گویه براي سبک هنجاري، 10 گویه براي سبک سردرگم اجتنابی.
در مقابل هر گویه طیف 5 گزینه اي لیکرت قرار داشت که کاملاً موافق نمره ي 5 و کاملاً مخالف، نمره ي 1 می گرفت. به منظور تعیین روایی از روش تحلیل عوامل و براي تعیین پایایی از ضریب آلفاي کرونباخ استفاده شده. نتایج تحلیل عاملی به روش مؤلفه هاي اصلی، با چرخش واریماکس وجود 3 عامل در گویه ها را تأیید نمود. ملاك استخراج عوامل شیب اسکري وارزش ویژه، بالاتر از یک بود. از مجموع گویه ها، 5 گویه از سبک اطلاعاتی، 4 گویه مربوط به سبک هنجاري و 2 گویه از سبک سردرگم اجتنابی به دلیل پایین بودن بار عاملی یا تداخل گویهها در چند عامل حذف شدند. در نهایت از مجموع30 گویه 11 مورد حذف شد.ضرایب پایایی آلفاي کرونباخ به ترتیب براي سبک هاي اطلاعاتی، هنجاري و اجتنابی برابر 0/66، 0/56 و 0/59 بود.
یافته ها
در جدول شماره یک ماتریس همبستگی متغیرهاي پژوهش آورده شده است. همانگونه که ضرایب همبستگی در جدول شماره یک نشان میدهد، به جزء در مورد سبک هویت سردرگم در سایر موارد ارتباط معنیداري بین سبک هاي هویت و ابعاد تابآوري مشاهده شد. همچنین همبستگی پایینتر از متوسط بین ابعاد تابآوري نشان از استقلال قابل قبول عوامل تابآوري دارد.به منظور پاسخگویی به سوال اصلی پژوهش با استفاده از رگرسیون چندگانه به شیوه همزمان رگرسیون ابعاد تابآوري روي سبک هاي هویت محاسبه شد. به این ترتیب که سبکهاي هویت به عنوان متغیر پیشبین و ابعاد تابآوري شامل، ویژگی هاي خلقی - مجموع نمرات؛ شایستگی فردي، شایستگی اجتماعی و ساختار فردي - ، انسجام خانوادگی و حمایت اجتماعی به عنوان متغیر ملاك وارد معادله شدند. نتایج در جدول شماره ي 2 آورده شده است. همان گونه که در جدول شماره ي 2 مشاهده میشود سبک هاي هویت اطلاعاتی و هنجاري پیشبینی کننده ي مثبت و معنیدار براي تمامی ابعاد تابآوري بودهاند. سبک هویت گسیخته در هیچ یک از ابعاد تابآوري قدرت پیشبینی نداشته است. علاوه بر ابعاد تابآوري رگرسیون سبک هاي هویت روي نمره کل تابآوري نیز محاسبه شد و نتایج مشابهی حاصل شد. نتایج در جدول شماره ي 3 آورده شده است.
بحث و تفسیر
همان گونه که یافتههاي حاصل نشان میدهد در مجموع سبک هویت اطلاعاتی پیشبینیکننده ي مثبت تمامی ابعاد تابآوري بوده است. که این یافته با نتایج تحقیق برزونسکی - 1992 - که رابطه مثبت بین سبکاطلاعاتی و مهارت مقابله مسأله مدار را تائید نموده است همخوانی دارد. سبک اطلاعاتی با ویژگیهایی همچون مسأله مداري، هوشیاري در تصمیم گیري، خود اکتشافی مستمر، استقلال در قضاوت، باز بودن در تجارب، پیچیدگی شناخت، خرد گرایی، ودرون گري رابطه دارد - برزونسکی، /1990 به نقل از برزونسکی و همکاران - 2003 و از این رو ارتباط مثبت بین این سبک و ابعاد تابآوري کاملاً قابل توجیه است.
