بخشی از مقاله
چکیده
فنّآوریهای اطلاعاتی و ارتباطی به تمام فضاهای تعامل اجتماعی، سازمانی، گروهی و فردی جامعه بشری وارد شده و شیوهی زندگی، کار و معرفت او را به درجات گوناگون تحت تأثیر قرار داده است. موضوع این مقاله راهبردهای مدیریتی فضای مجازی در اندیشه مقام معظم رهبری - مدظلهالعالی - است. بنابراین چارچوب نظری راهبردهای مدیریتی فضای مجازی برگرفته از اندیشهی رهبر فرزانه انقلاب اسلامی، پشتیبان نظری مباحث مطرح شده در این نوشتار است. کشف راهبردهای مدیریتی فضای مجازی در اندیشه مقام معظم رهبری - مدظله-العالی - میّسر است.
بررسی این فرضیه منوط به روش توصیفی- تحلیلی با استناد به اندیشههای مقام معظم رهبری - مدظلهالعالی - میباشد. بدین منظور که راهبردهای مدیریتی فضای مجازی از منظر اندیشه مقام معظم رهبری - مدظلهالعالی - به تصویر کشیده شود. بر این اساس، در فضای مجازی هرگونه مطلب و اندیشه در قالب متن، تصویر، فیلم و... میتواند بین کاربران مبادله شده و به صورت جدی ابعاد مختلف زندگی و حیات بشری را تحت تأثیر قرار داده و بسترساز تحولات اساسی در زندگی انسان شود.
از این رو، مقام معظم رهبری - مدظلهالعالی - از فضای مجازی به عنوان قدرت نرم یاد میکند که دارای اثرگذاری بسیار بالا در عرصههای مختلف اعم از فرهنگ، سیاست، اقتصاد، سبک زندگی، ایمان، اعتقادات دینی و اخلاقیات است. یافتههای تحقیق نشان میدهد که با نگاه کلی به اندیشههای راهبردی مقام معظم رهبری - مدظلهالعالی - درباره فضای مجازی، میتوان عرصههای مختلف آن از جمله آموزش دینی را با کارگیری راهبردهایی همچون: شناخت فرصتها و تهدیدها، برنامهریزی هدفمند، مقاوم سازی فرهنگی، به کارگیری روشهای تبلیغاتی کارآمد، نظارت و پایش و قانون و اخلاقمداری مدیریت کرد.
مقدمه
در عصر فنّآوریهای اطلاعاتی، پیدایش فضای مجازی دریچههای جدیدی از ارتباطات را پدید آورده و تأثیرات شگرف بر عرصههای مختلف زندگی روزمره افراد جامعه گذاشته است. شتاب تکنولوژی ارتباطی به گونهای است که همه روزه هزاران سایت در فضای دهکده جهانی طراحی و باز تولید میشوند. بدین ترتیب اهمیت فضای مجازی بر هیچکس پوشیده نیست و هرچه پیشتر میرویم، این اهمیت بیشتر رخ مینماید تا جایی که امروزه بسیاری از کارها به مدد اینترنت آسان شده و از بسیاری اتلاف وقتها و انرژیها و هزینه های مادی و معنوی جلوگیری شده است.
از سوی دیگر، این فضا به فضایی امن و حیاط خلوتی برای بسیاری از مجرمان و سوءاستفاده کنندگان تبدیل شده است که در پناه محدودیت های قانونی و امنیتی، آزادانه به اعمال مجرمانه و فساد و قانونشکنی میپردازند و کیان خانوادهها و افراد جامعه را در معرض تهدید قرار دادهاند. از این رو، همواره به عنوان یکی از مهمترین دغدغههای مقام معظم رهبری - مدظلهالعالی - قرار گرفته است. چنانچه معظم له در حکم انتصاب اعضای شورای عالی فضای مجازی با تبیین مسائل مربوط به این شورا میفرماید: »پیدایش فضای مجازی در چند دههی اخیر یکی از بزرگترین نمادهای تحول جهانی است. رخدادی که تأثیرات شگرف آن هر روز در ابعاد فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی، سیاسی، امنیتی و دفاعی در عرصهی ملی و بین المللی نمود بیشتری پیدا میکند.«
- حکم انتصاب اعضای شورای عالی فضای مجازی، - 14/06/1394 تغییرات سریع و تحولات پر شتاب که در جوامع با ابزارهای نوین ارتباطی تحقق مییابد، نیازمند استراتژی مشخصی برای مدیریت عرصههای مختلف فضای مجازی است. چنانچه مقام معظم رهبری - مدظلهالعالی - ضرورت مدیریت هوشمندانه و مقتدرانه فضای مجازی با توجه با فرصتها، تهدیدها، ظرفیتها و مقابله با آسیبها و تهدیدات را وظیفه اصلی اعضای شورای عالی فضای مجازی میداند و می-فرماید:» وظیفه اصلی این تشکیلات سیاستگذاری، مدیریت کلان و برنامهریزی و تصمیمگیریهای لازم و به هنگام و همچنین نظارت و رصد کارآمد و روزآمد در این عرصه میباشد.
« با توجه به جامعیت علمی مقام معظم رهبری - حفظهاالله - از یک طرف، توجه به مسائل نوظهور در حوزههای مختلف از طرف دیگر و موضعگیری در حیطههای متنوع مرتبط با فضای مجازی، زمینهی مساعدی را برای باز تولید راهبردهای مدیریتی فضای مجازی از منظر معظم له فراهم کرده است. بدین جهت بیتردید مفاهیم تولید شده از سوی مقام معظم رهبری - مدظلهالعالی - در عرصهی فضای مجازی، میتواند راهنمای عمل در نوع و نحوهی مدیریت این فضا قرار بگیرد. بنابراین مقاله پیشرو به این پرسش که »راهبردهای مدیریتی فضای مجازی در اندیشه مقام معظم رهبری - مدظلهالعالی - چیست؟« پاسخ میدهد. از این رو، نگارنده تلاش میکند برای اولین با روش توصیفی- تحلیلی مهمترین راهبردهای مدیریتی فضای مجازی را از اندیشههای راهبردی مقام معظم رهبری - مدظلهالعالی - کشف، استخراج و ارائه نماید.
مفهومشناسی
-1 راهبرد
راهبرد - استراتژی - 1 یک برنامه جامع برای عمل است که جهتگیریهای عمدهی سازمان را معین میکند و رهنمودهایی برای تخصیص منابع در مسیر کسب هدفهای بلند مدت سازمانی ارائه میدهد. - رضائیان، :1387 ص - 239
-2 مدیریت
از مدیریت2 تعریفهای متعددی صورت گرفته است و هر صاحب نظری بر اساس برداشت و حیطه مطالعاتی خود تعریفی از آن ارائه داده است. در یک تعریف جامع میتوان گفت مدیریت »فراگرد به کارگیری مؤثر و کارآمد منابع مادی و انسانی بر مبنای یک نظام ارزشی پذیرفته شده است که از طریق برنامهریزی، سازماندهی، بسیج منابع و امکانات، هدایت، و کنترل عملیات برای دستیابی به اهداف تعیین شده، صورت میگیرد.« - همان، ص - 8
-3 فضای مجازی
فضای مجازی،3 یک اصطلاح ایجاد شده توسط نویسنده داستانهای علمی تخیلی به نام ویلیام گیبسون،4 به معنای ارتباط انسان از طریق رایانه و ارتباط از راه دور، بدون توجه به جغرافیای فیزیکی است که توسط دادههای دیجیتال رد و بدل میشود. - آبلسون و لسیج، - 6 :1998 از این رو، تعاملات انسانی در این فضاء، بر خلاف فضای واقعی که به شکل رودررو و در یک سرزمین واحد است، به شکل جهانی است و در هر زمان و در هر مکانی به راحتی در دسترس است.
اینترنت، بارزترین مشخصه چنین فضایی است که دارای سیگنالهای مختلف و بیشمار ارتباطی است و در آن میلیونها نفر از نقاط مختلف جهان از طرق گوناگون با هم در ارتباط هستند . - ذکایی و خطیبی، :1385 ص - 113 بنابراین، فضای مجازی، فضایی است که بر پایه ارتباط دیجیتال،فنّآوریهای اطلاعات، اینترنت، پست الکترونیک و محیطهای پیرامون، نظیر اتاق گفت و گو، تابلو اعلانات و همچنین سیستمهای تصویرسازی دیجیتال شناخته میشود. از این رو، »این فضاء به عرصه هایی اطلاق می شود که در آن سوژهها، فارغ از بُعد زمان و مکان، به کنش متقابل می پردازند.« - خانیکی و بابایی، :1390 ص - 76
