بخشی از مقاله
چکیده
عوامل مؤثر بر پیشرفت تحصیلی دانش آموزان همیشه در نظر محققین و دست اندرکاران تعلیم و تربیت بسیار مهم بوده و پیشرفت تحصیلی حکایت از یادگیری مستمر و رو به رشد دانش آموزان در سالهای تحصیلی دارد. مقصود نهایی دستگاههای آموزش و پرورش فراهم کردن شرایط مساعدی است که به پیروی از برنامههای منظم و مؤثر، امر یادگیری را راحتتر و سریعتر صورت دهند. از رایجترین مشکلات موجود در نظام آموزشی نبود انگیزه در دانش آموزان برای پیشرفت تحصیلی در دروس ریاضی است؛ که در تمام دورههای تحصیلی ابتدایی و متوسطه در بین دانش آموزان پسر و دختر مشهود است. درس ریاضی به سبب ماهیت پیچیدهای که دارد از جانب دانش آموزان مورد بی توجهی و بی میلی قرار میگیرد. با وجود این، افراد زیادی علاقمند به ریاضیات نیستند . در این مقاله که به شیوه توصیفی انجام شده است به بررسی انگیزه درونی و بیرونی پیشرفت تحصیلی در درس ریاضی، معلم و کیفیت تدریس ریاضی، ادراک از ساختار کلاس و پیشرفت تحصیلی ریاضی و در پایان پیشنهاداتی در جهت بهبود آموزش و ارتقای کیفی برنامه درسی ریاضیات در راستای علمی و کاربردی پیشرفت تحصیلی دانش آموزان ارائه میشود.
کلمات کلیدی: انگیزه، ریاضیات، پیشرفت تحصیلی، دانش آموزان، ادراک کلاس
مقدمه
ریاضیات زیر بنای تمام علوم بوده وجزء علوم پایه میباشد. بنابراین یکی از درسهای مهم و کلیدی در مقاطع مختلف تحصیلی میباشد و نحوه آموزش آن در هر یک از مقاطع تحصیلی اهمیت خاص دارد، پس نحوه آموزش در هر دورهی تحصیل باید به گونهای باشد که پس از ورود فراگیران به دورهی بالاتر- مثلا از دبستان به راهنمایی- هنگام یادگیری ریاضی ضعف نداشته باشند. موضوع پیشرفت تحصیلی و عواملی که احتمالاً آن را تحت تأثیر قرار میدهند از دیرباز مورد توجه روانشناسان و مربیان تعلیم و تربیت بوده است .[3] در چند دهه اخیر مطالعه فراشناخت و تأثیر آن در انجام دادن تکالیف متفاوت مدرسه، به ویژه درس ریاضی، مورد توجه پژوهشگران واقع شده است .[11]توجه به اهمیت ریاضی در نظامهای آموزشی از طریق گنجاندن مباحث ریاضیات در برنامههای تحصیلی موجب تسریع در پرورش تواناییهای ذهنی و قدرت استدلال دانشآموزان و مواجهه با تحولات علمی و پیشرفتهای فناوری در زندگی آینده میگردد. بدیهی است که آموزش مناسب و پیشرفت تحصیلی در درس ریاضی، مستلزم شناسایی مشکلاتی است تحمیل شده برای دانش آموزان در این درس وجود دارد .[4]
نظر بر این است که مشکلات تحمیل شده بر دانشآموزان در یادگیری ریاضی یا منشأ درون فردی دارد یا منشأ بیرون فردی. مشکلات برون ریاضی که منشأ درون فردی دارند از ویژگیهای فردی دانش آموزان در برداشتهای ذهنی، یادگیری، انگیزشها و نگرشها سرچشمه میگیرند. در حالی که مشکلات برون فردی از عوامل فرهنگی، اجتماعی، آموزشی، چگونگی تدریس و برخورد معلم و... اثر میپذیرد .[10] از جمله عوامل درون فردی موثر بر پیشرفت تحصیلی ریاضی در فراگیران میتوان به عوامل انگیزشی اشاره کرد. روانشناسان و متخصصان تعلیم و تربیت از دیرباز تأثیر عوامل انگیزشی در یادگیری و عملکرد دانش آموزان در حوزههای گوناگون درسی توجه داشتند .[15] با توجه به اینکه مسأله موفقیت و پیشرفت تحصیلی سابقهای طولانی در تاریخ آموزش و پرورش دارد و مقارن با آغاز خواندن و نوشتن توسط بشر است؛ اما به طور رسمی پس از اجباری شدن آموزش و پرورش در اواخر قرن 19 و همگام با تحولات صنعتی و نیاز به نیروهای تربیت شده و متخصص افکار دولتمردان و دست اندرکاران آموزش و پرورش به مسأله پیشرفت و افت تحصیلی معطوف شده است.
عنوان میزان پیشرفت تحصیلی یکی از معیارهای سنجش کارایی هر نظام آموزشی است نظامهایی که درآنها میزان پیشرفت تحصیلی کم است به روشی ضعف و نقص خود را نشان میدهند و نظامهای آموزشی پیشرفته همهی تلاش خود را در ارتقای کیفیت تحصیلی به کار میبرند .[9] میزان پیشرفت تحصیلی امروزه یکی از نگرانیهای مهم خانواده و دستاندرکاران تعلیم و تربیت است،خصوصاً در درس ریاضیات که شاهد پیشرفت تحصیلی کمی بودهایم. این پدیده علاوه بر زیانهای هنگفت اقتصادی که به دلیل تکرار دروس صورت میگیرد آثار سوئی بر سلامت و بهداشت روانی دانشآموز دارد. لذا بنا بر اهمیت موضوع وعلت یابی افت تحصیلی و چگونگی مقابله با این پدیده لازم است علل آنرا شناخته و سپس در صدد پیگیری آن برآمده و گامی مؤثر در کاهش یا رفع افت تحصیلی برداشته شود.
دگرگونی سریع و گسترده علوم، انسان را با شرایط و مشکلات پیچیده ای روبرو کرده است. برای همگامی با این تحولات و تامین بهداشت روانی جامعه، نیاز به نیروی محرک احساس می شود. یکی از ابعاد مهم در راستای در توسعه علوم، فراگیری آن است. در شرایطی که راهیابی به دانشگاه به عنوان مکانی برای آموختن دانش، پیشرفت جامعه، جوانان و خانوادها امری ضروری به نظر می رسد، توجه به انگیزه از اهمیت خاصی برخوردار می شود. افراد کارآمد، متخصص و دارای سلامت جسم و روان در پیشبرد جامعه نقش مهمی دارند. انگیزه به عنوان مجموعه عواملی تعریف شده است که انسان را به فعالیت و هدف به حرکت وا میدارد، آن را هدایت میکند و سبب تداوم آن می شود. هافمن - 3 - 2006 وقتی صرف انجام یک فعالیت به دور از نتایج آن مد نظرباشد، انگیزه درونی و زمانی که فرد فعالیتی را برای دریافت پاداش، بازخوردهای مثبت و اجتناب از تنبیه انجام میدهد، انگیزه بیرونی مطرح است. وقتی فرد از انگیزه پیشرفت بالایی برخوردار باشد، برای یادگیری، مهارتهای لازم و راهکارهای مناسب را مییابد .[17]
بدیهی است موفقیت در یادگیری، سبب احساس توانمندی بیشتر و افزایش علاقه به موضوع یادگیری میشود. زمانی فعالیتها به چالش متوسطی نیاز دارند و فرد احساس میکند که از عهده آن بر میآید و از انجام آن لذت میبرد انگیزه درونی بروز میکند. این انگیزه با ایجاد فرصتهای برای خود- رهبری و بازخورد مثبت تقویت می شود ولی با تنبیه، تحمیل و تعیین اهداف، تعیین ضرب الاجل کاهش مییابد .[7] یافتههای بسیاری از پژوهش ها حاکی از آن است که در فرایند یادگیری انگیزه درونی بیش از انگیزه بیرونی اهمیت دارد. به نظر هوسن - 1994 - 4 پیشرفت تحصیلی یادگیرنده به انگیزش درونی وی مربوط می شود. افراد دارای انگیزش درونی خود را با کفایت، شایسته و دارای مهارت خود کنترلی تلقی می کنند .[8] هارتر - 1981 - 5 برای ارزیابی انگیزه درونی و بیرونی مقیاسی ارایه کرده است که در آن سه مولفه انگیزش عبارتند از:
-1 ترجیح چالشها در تکالیف مدرسه در مقابل ترجیج انجام موفق کارها با کمترین تلاش.
-2 حدود و درجهای که یک رفتار با کنجکاوی و علاقه با خواسته معلم و کسب نمره های خوب برانگیخته میشود.
-3 انجام مستقل و ماهرانه تکالیف درسی خود در مقابل انجام کارهای تحصیلی به وسیله راهنماییهاییهای مستقیم معلم .[16] ریاضیات در مسیر پیشرفت تکاملی خود هم زیر تاثیر انگیزه بیرونی بوده است و هم زیر فشار انگیزه درونی انگیزه بیرونی یعنی نیازهای زندگی و نیازهای دانش های طبیعی به ریاضیات و انگیزه درونی یعنی استدلال و منطق درونی ریاضیات که بر پایه
روش قیاسی شکل گرفته است . از یک طرف با بغرنجتر شدن زندگی اجتماعی و اقتصادی و در عین حال با نیاز روز افزونی که دانش های طبیعی به ویزه اختر شناسی.فیزیک، .مو سیقی،.اقتصاد.، زیست شناسی و.... برای دقیق تر شدن و به » ریاضی در آمدن« دارند. برای ریاضیات مسالههای تازهای مطرح میشود و شاخههای تازهای پدید میآید و از طرف دیگر منطق درونی ریاضیات موجب استوارتر شدن مبانی پیشین و درک دقیق تر و قابل انعطاف تر مفهوم های ریاضی می شود. این دو انگیزه بیرونی و درونی هر دو همیشه در کارپیشرفت تحصیلی ریاضیات بوده اند. با وجود این.هیچ کدام از این دو انگیزه نمی تواند برای مدت بسیار
