بخشی از مقاله
چکیده
بافتهای فرسوده به قسمتی از شهر اطلاق می گردد که ارزشهای زندگی شهروندی آن کاهش یافته و ساکنین آن از شرایط زندگی در محل خود رضایت نداشته و نیازهای اساسی آنان - نیازهای خدماتی و فرهنگی - برآورده نمی گردد. این فرسودگیهای طبیعی عناصر و اجزای شهری در صورت عدم بهسازی به موقع، در اوقات بحران اثرات مخرب شدیدی بر انسان و محیط در پی خواهد داشت و از آنجا که تحقق عدالت اجتماعی، ایجاد و شکل گیری محیط زیست امن و مطلوب از اهداف کلان چشم انداز کشور است، می طلبد با نگاهی ویژه به بهسازی و نوسازی این بافتها توجه نمائیم. بهسازی و نوسازی شهری، به دلیل آمیختگی با مسائل بخش مسکن و ساختمان، میتواند همانند صنعتی قابل سرمایهگذاری مطرح بشود، در این حوزه، ویژگیهای یک صنعت از جمله تغییر برای بهرهبرداری بیشتر و بهتر و خلق ارزش افزوده فراهم است. از این رو میتوان دربارهی راهکارهای تأمین مالی این صنعت بحث و بررسی نمود و با یافتن و یا نوآوری راهکارهای جدید تأمین مالی، زمینهی توسعه این صنعت را فراهم ساخت.
کلمات کلیدی: تأمین مالی، صنعت بهسازی و نوسازی و بافتهای فرسوده شهری
مقدمه
بازگرداندن زندگی و پویایی به بافت های فرسوده شهری، از مهم ترین دغدغه های مدیران شهری است. رویارویی با مشکل بافت های فرسوده به علت جنبه های متعدد و ملاحضات گوناگونی که لازم است در ارتباط با اینگونه بافت ها مورد توجه قرار گیرند، ماهیتا دارای پیچیدگی ها و ظرافت هایی است که برنامه ریزی، تصمیم گیری و اقدام عملی در این خصوص را از حساسیت و اهمیت ویژه ای برخوردار می سازد. [1] این بافت های شهری، بسته به ویژ گی ها و قدمتی که دارند، با مسائل و موضوعات متعدد و متنوع اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، مدیریتی، اعتقادی، تاریخی و ... ارتباط می یابند و به همین دلیل، در مواجهه با بافت های شهری فرسوده، لازم است افزون بر ملاحضات فنی و مهندسشی، سایر جنبه های موضوع نیز که غالبا ساختار بندی، تبیین و تحیلل آنها به سهولت پرامترهای فنی و مهندسی نیست، با دقت و ظرافت مد نظر قرار گرفته و در تصمیم سازی ها و برنامه ها دخالت داده شوند.
طی سالیان گذشته، دولت راهکارهای گوناگونی را در راستای احیا، بازسازی و به سازی بافت های فرسوده شهری تجربه کرده است. اما حجم عظیم بافت های فرسوده ی موجود و نیمه کاره ماندن و طولانی شدن اجرای بسیاری از پروژه های احیا و بهسازی این بافت ها، نشان دهنده ی نامتناسب بودن برنامه ها و مدل های ذر نظر گرفته شده با واقعیت این بافت هاست. در واقع مشکال اصلی پیش روی طرح ها و پروژه های نوسازی، بازسازی و بهسازی بافت های فرسوده، تامین سرمایه و اعتبار هنگفتی است که برای احیای این بافت ها مورد نیاز است. [2] سرمایه گذاری هنگفت مورد نیاز برای بهسازی و نوسازی شهری، چاراه ای جز جلب مشارکت تمام کنشگران و آحاد مرتبط باقی نمی گذارد. اعم از ساکنان، مالکان، سازندگان جز، انبوه سازان، سرمایه گذاران داخلی و خارجی، مدیران و مشاوران طراحی و اجرایی، ستهیل گران و دولت بریا شهرداری ها به عنوان محور اصلی بهسازی و نوسازی شهری، فارغ از ابعاد شهرسازی، معماری، فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی بهسازی و نوسازی بافت های فرسوده ی شهری، از رویکرد تامین مالی و سرمایه گذاری، تحقق مشارکت واقعی آحاد پیش گفته، به ویژه سرمایه گذاران، نیازمند بستر سازی و نهاد سازی مالی و ابداع ابزارهای نوین مالی است. [3]
بهسازی شهری
بهسازی در شهرسازی با اقدامات و پیش بینی های برای بهتر کردن کیفیت محیط کالبدی و فضایی توام است به این معنی که با ایجاد امکانات نو، بهتر ساختن محیط فضایی مسیر شود. بهسازی عبارت است از اصلاح وضع محله ها و ساختمان های واقع در محله ها بر اساس یک طرح جامع هماهنگ کننده به نحوی که حالت فرسودگی و رکود و رخوت در آنها از بین برور. این برنامه ممکن است شامل انهدام و تجدید بنای بعضی از ساختمان ها، تعمیرات اساسی و مدرن کردن آنها و یا منطبق ساختن آنها با استاندارد های قابل قبول، ایجاد خیابان ها، پارک ها و تاسیسات مناسب شهری در داخل یا مجاورت آنها باشد و اقدامات درباره آنها توسط مالکان مربوط انجام گردد. [4]
نوسازی شهری و انواع ان:
نوسازی یعنی از میان برداشتن تمامی آنجا هست و به جای آن بنا کردن فضایی نو. نوسازی شهری دو نوع است: تحمیلی، اختیاری. نوسازی تحمیلی در پی تخریب های ناخواسته بیشتر نام بازسازی را به خود می گیرد. حالت های اتفاقی می تواند به صورت جنگ: مانند جنگ جهانی اخیر به ویژه جنگ جهانی دوم که 80 تا 90 درصد شهرها و یا حداقل مرکز آنها را ویران ساخت. نوع دیگر از نوع سازی، نوسازی اختیاری است که بیشتر در مراکز شهرهای بزرگ روی می دهد و یکی از مشکل ترین اقدمات شهرسازی است که می تواند وجود داشته باشد و اختلال در کارش به مدت طولانی برای تغییر شکل آن، مشکلات فراوانی را بوجود می آورد و به رغم همه این دشواری ها چنین سیاست و انتخابی به عنوان مثال در شهر های فیلادلفیا سانفرانیسکو، مونرآل، استکهلم و ... صورت گرفته است. [5]
ضرورت ارتقای کیفی ساخت و ساز های شهری
نوسازی شهری در همه حال خواستار جوی تازه است که ایجاد آن را در گسترده های شهری آسیب دیده رها شده یا به فقر مادی به شکلی کشانیده شده و همچنین برای بافت های شهری ای که به دلایلی خاص مدیریت های شهری ساز شکار و نهانکار به وجود آورده اند. ضروری می داند و این جو تازه نفس و نو را بیش از هر چیز به مثابه اقدامی برای پاکسازی محیط شهری از آنچه نامقبول و ناپسند و ناروا می داند پیشنهاد می کند. [6] برای دخالت در رسیدگی به محلات قدیمی و تاریخی دلایل زیادی را می توان بیان نمود و ضرورت های بسیاری قابل ذکر است که اهم آنها به قرار زیر است:
-1شهرسازی و معماری: عدم رسیدگی به بافت های قدیمی و فرسوده بتدریج باعث تهی شدن بافت از جمعیت و توسعه حاشیه ای شهر و گسترش بی رویه و افق شهرها خواهد شد و نهایتا شهرهایی را بوجود می آورند که در مرکزیت آن تراکم پایین و سطح وسیعی از زمین های اطراف شهر ها بصورت ناهنجار توسعه می یابد. شهرها در این حالت از مقیاس واقعی خود خارج می شوند و مدیریت در آنها بسیار مشکل خواهد شد. از نظر معماری نیز باید در نظر داشت که وجود بافت های با ارزش تاریخی و هم چنین بناهای کم نظیر ایجاب می نماید که برای حفظ و استفاده از آنها اقدامات جدی انجام گیرد.
-2سیاسی- احتماعی: بافت های قدیمی و تاریخی در گذشته محل زندگی اعیان و اشراف جامعه و علما و بزرگان بوده و از رونق خاصی برخوردار بوده اند. در حال حاضر این اقشار محلات را ترک کرده اند جای آنها را قشر هایی از جامعه پر کرده اند که نوعا یا اسضعاف نادی دراند و یا استضعاف فرهنگی یا کارگرهای بیگانه که جویای کار در این مملکت هستند و مهاجرین روستاها در سال های اولیه مهاجرت خود در این محل ها زندگی می کنند.
-3فرهنگی و مذهبی:در بافت های قدیمی و تاریخی بهترین یادگار های فرهنگی و مذهبی وجود دارد که می توان از وجود ساختمان های با ارزش تاریخی و مذهبی محل زندگی علما و بزرگان و دانشمندان اسلامی، محله های مربوط به مذاهب الهی مانند مسیحیان، کلیمیان، زرتشتیان و خلاصه تاریخ و فرهنگ و گذشت مردم و ایران یاد کرد.
-4ضرورت اقتصادی: نگاهی اقتصادی از دیدگاه توسعه شهری نشان میدهد که انجام اقدامات عمرانی در بافت های تاریخی توجیه اقتصادی داشت که موارد زیر را در ارتباط با آن میتوان بیان نمود. -1وجود شبکه دسترسی شهری در اطراف این بافت ها -2وجود تاسیسات زیر بنای مانند آب، برق، گاز و مخابرات -3 وجود زمین های ارزان برای توسعه شهری -4 استقرار این محلات در مرکز شهر و دسترسی آسان ساکینن به خدمات شهری -5 جذب توریست داخلی و خارجی -6 استفاده از ساختمان های موجود در داخل بافت ها برای خدمات رو بنایی شهر [7]
مفهوم صنعت بهسازی و نوسازی شهری
اگر همه فعالیتهای اقتصادی را که با تولید کالا و خدمات با استفاده از ماشینآلات و تجهیزات ساخته دست بشر سروکار دارد بهعنوان یک کل تصور کنیم، هرصنعت زیرمجموعهای از این کل است که تعداد زیادی از فعالیت مشابه را شامل میشود. صنعت، در کنار معدن و کشاورزی تقریبا تمامی فعالیتهای تولیدی یک جامعه را در برمیگیرد و نقش حیاتی در پیشرفت اقتصادی کشورها ایفا میکند. سند راهبرد توسعه صنعتی جمهوری اسلامی ایران، صنعت را به معنی توانایی تولید مناسب محصولات با مشخصات مطلوب و به هر مقدار مورد نیاز در تمامی حوزهها میداند و حوزه شمول آن را به هیچ وجه محدود به مجموعهای که برنامهریزی و اداره آنها برعهده وزارت صنایع و معادن گذاشته شده نمیداند. نتیجه فرآیند ساخت و تولید، محصول است که به دو شکل کالا و خدمات - فیزیکی و غیرفیزیکی - عرضه میشود. فرآیندهای اصلی صنعت شامل مهندسی، تامین، ساخت و تولید و عرضه بوده و منابع مورد نیاز صنعت، یعنی انسان - مدیر و مجری-کارگر - ، فنآوری - دانش فنی - روشها و ابزارها - ، انرژی و مواد اولیه - طبیعی و ساخته شده - هستند.
