بخشی از مقاله
چکیده
امروزه موضوع اقتصاد مقاومتی در کانون توجه تصمیم گیران و تصمیم سازان در عرصه ملی است . در این مقاله سعی بر آن شده تا نقش خانواده به عنوان واحد کوچکی از اجتماع که در توسعه و رشد اقتصادی جامعه نقش اساسی ایفا می کند را مورد بررسی قرار داده و راه کارهایی جهت فرهنگ سازی اقتصاد مقاومتی در خانواده ارائه شود . با توجه به اینکه میزان،چگونگی و شیوه مصرف وپس انداز خانواده در عملکرد و چرخه اقتصاد کشور تأثیر به سزایی دارد ،هرگونه تغییر در آن و یا به عبارتی اصلاح آن می تواند تأثیر بسزایی بر اقتصاد داشته باشد .از آنجا که فرهنگ مصرفی در خانوارهای کشور ما با اسراف و تبذیر همراه است، اصلاح الگوی مصرف خانوار به دلیل فاصله آن با الگوی مصرف مطلوب ، اقتصاد مقاومتی وناهمگونی آن با الزامهای الگوی مصرف مورد نظر جامعه اسلامی، ضرورتی گریز ناپذیر است.
کلمات کلیدی: اقتصاد مقاومتی ، خانواده ، فرهنگ مصرفی
مقدمه
اقتصاد علمی است که رفتار و رابطه انسان را با اشیای مادی مورد نیاز او که به رایگان در طبیعت نمی یابد ، مطالعه می کند . مطالعه اقتصاد باید تا حدی پیش بینی رفتار اقتصادی انسان را امکان پذیر سازد و به بهبود رفاه مادی بشر کمک کند .موضوع اقتصاد عبارت است از ثروت از حیث چگونگی تولید ، توزیع و مصرف. یکی از معانی اقتصاد در لغت میانه روی و پرهیز از افراط و تفریط در هر کاری است و چون اعتدال در هزینه زندگی از مصادیق میانه روی می باشد کلمه اقتصاد درباره آن استعمال شده است . - افشار ،اسد االله ، - 28 :1390 خانواده به عنوان واحد کوچکی از اجتماع بر اقتصاد تأثیر بسزایی دارد .علی رغم تمام صفارش هایی که به میانه روی و پرهیز از اسراف و تبذیر شده است ،فرهنگ مصرفی در کشور ما با اسراف و تبذیر همراه است .
ذر این مقاله سعی بر آن شده تا نقش خانواده را در ایجاد توسعه اقتصادی و فرهنگ سازی اقتصاد مقاومتی مورد بررسی قرار داده و راهکارهایی در این جهت ارائه شود در این راستا ابتدا به تعریف مفاهیم کلیدی می پردازیم .مقام معظم رهبری در چند سال اخیر بحث اقتصاد مقاومتی را مطرح و از آن به عنوان روشی مهم در تغییر مسیر حرکت اقتصاد یک شور یاد کردند ؛ روشی که در برابر هجمه های غرب همانند سدی محکم کارآمد شد. اعمال تحریم ها ی یکجانبه و غیرقانونی، همواره یکی از ابزارهای نظام سلطه برای وارد آوردن فشار به نظام جمهوری اسلامی ایران بوده است . - بیانات مقام معظم رهبری در دیدار جمعی از کارآفرینان سراسر کشور 16 / شهریور - 1389 بنابراین اقتصاد مقاومتی مجموعهای از استراتژیهایی است که در شرایط تحریم تجویز میشود.
در این استراتژی تمامی عوامل اقتصادی اعم از دولت، تولیدکنندگان و خانوارها وظایفی را عهدهدار میشوند که اجرای آنها نه تنها آسیب پذیری اقتصاد در شرایط تحریم را به صفر میرساند، بلکه باعث شکوفایی و رشد اقتصادی در شرایط مذکور نیز میشود. راهبردهای مردمی کردن اقتصاد، کاهش وابستگی به نفت، استفاده ی حداکثری از زمان ،منابع و امکانات، حرکت براساس برنامه، وحدت و همبستگی، حمایت از تولید ملی و مدیریت منابع ارزی راهبرد خاص دولت و مدیریت مصرف راهبرد مشترک آحاد ملت و دولت است. البته با بررسی تأکیدات رهبری در زمینهی این راهبردها، متوجه وزن بالای راهبرد مدیریت مصرف در برابر سایر استراتژیها میشویم. - قائمی نیا، علی اصغر، - 1 :1392 بنابراین اهمیت اقتصاد مقاومتی از آن جا ناشی می شود که تلاش دشمنان انقلاب اسلامی برای متوقف کردن روند پیشرفت انقلاب در سال های اخیر بیش از هر زمان دیگری بر عرصه اقتصاد تمرکز یافته است.
این در حالی است که وضیعت فعلی اقتصادی کشور با اقتصاد مقاومتیفاصله نسبتاً زیادی دارد . - اصغری،محمود، - 82 :1390 خانواده گروه کوچکی است که حد فاصل بین فرد و جامعه قرار گرفته است. خانواده در آموزه های اسلامی نیز به عنوان یک واحداجتماعی در نظر گرفته شده و مسؤولیت افراد در قبال خانواده در جنبه های اقتصادی و تربیتی در قرآن و روایات معصومین از اهمیت ویژه ای برخوردار است تاجایی که در سوره مبارکه فرقان،قرآن آنجایی که به توصیف و تمجید عبادالرحمن می پردازد؛ یکی از ویژگی های ممتاز آنان را توجه به اعضای خانواده و تقاضای داشتن بهترین افراد خانواده و دعای در حق آنان بیان می کند.
نکته مشترکی که هنوز در اکثر تعاریف مربوط به خانواده در نظر گرفته می شود این است که خانواده کوچکترین واحد اجتماعی است که ثبات جامعه وابسته به ثبات و استحکام آن است و ارتباطات سالم و مناسب در جامعه براساس مناسبات متعادل و متوازن در خانواده به وجود می آید. - همان - خانواده به عنوان یکی از نهادهای اصلی جامعه از یک سو با تأمین نیروی انسانی مورد نیاز در فرایند تولید و ازسوی دیگر به عنوان مصرف کننده با توجه به شیوه مصرف و پس انداز می تواند نقش قابل توجهی در توسعه یا رکود اقتصاد داشته باشد . مثلا در اوضاع اقتصادی جامعه امروز ایران ، خانواده می تواند با اصلاح الگوی مصرفی خود و تغییر آن از تجمل گرایی و مصرف گرایی به قناعت و اعتدال در مصرف تاحد زیادی به کاهش وابستگی کشور به بیگانگان و ایجاد اقتصاد مقاومتی کمک کند .
مصرف1 یک مفهوم مهم در علم اقتصاد است . به گزارش سازمان ملل، "مصرف امروز در حال تضعیف پایه منابع زیست محیطیاست که نابرابری را تشدید می کند و به پویایی رابطه مصرف-فقر-نابرابری-محیط زیست شتاب می بخشد. اگر این روند بدون تغییر ادامه یابد عدم توزیع مجدد از مصرفکنندگان با درآمد بالا به مصرفکنندگان کم درآمد، عدم انتقال از محصولات آلوده به محصولات پاک و فن آوری تولید، عدم تغییر اولویت از مصرف به منظور تجملگرایی به مصرف در جهت رفع نیازهای اساسی مشکلات امروز مصرف و توسعه انسانی بدتر خواهد شد." - نیلی،مسعود، - 3: 1395 مقام معظم رهبری - دام ظله - در دیدار با کارگزاران نظام، در زمینهی مدیریت مصرف، به عنوان یکی از استراتژیهای اقتصاد مقاومتی،معتقدند:»مسئلهی مدیریت مصرف، یکی از ارکان اقتصاد مقاومتی است؛ یعنی مصرف متعادل و پرهیز از اسراف و تبذیر.
هم دستگاههای دولتی، هم دستگاههای غیردولتی، هم آحاد مردم و خانوادهها باید به این مسئله توجه کنند که این واقعاً جهاد است. امروز پرهیز از اسراف و ملاحظهی تعادل در مصرف، بدون شک در مقابل دشمن یک حرکت جهادی است؛ انسان میتواند ادعا کند که این اجر جهاد فیسبیلراااللهدارد. یک بُعد دیگرِ این مسئلهی تعادل در مصرف و مدیریت مصرف، این است که ما از تولید داخلی استفاده کنیم؛ این را همهی دستگاههای دولتی توجه داشته باشند دستگاههای حاکمیتی، مربوط به قوای سهگانه سعی کنند هیچ تولید غیرایرانی را مصرف نکنند؛ همت را بر این بگمارند. آحاد مردم هم مصرف تولید داخلی را بر مصرف کالاهایی با مارکهای معروف خارجی که بعضی فقط برای نامونشان، برای پُز دادن، برای خودنمایی کردن، در زمینههای مختلف دنبال مارکهای خارجی میروند ترجیح بدهند.
خود مردم راه مصرف کالاهای خارجی را ببندند.«از آن جا که اسراف به لحاظ اسلامی رفتاری ناپسند و مذموم است ، جامعهای که این رفتار مصرفی را داشته باشد، دچار اختلال در فرآیند انباشت سرمایه میشود و نمیتواند رشد اقتصادی خود را به حد مطلوب برساند. مصرف نامتعادل در سطح خانوار، که عمدتاً در جامعهی ایران به تجملگرایی، لوکسگرایی و استفاده از کالاهای وارداتی منجر میشود، فرآیند انباشت سرمایههای خُرد را دچار اختلال میسازد و در نهایت، رشد کشور را متوقف و وابسته به نفت خواهد کرد.مقام معظم رهبری - دام ظله - ، زمانی که از قید جهاد در موضوع مصرف استفاده مینمایند، اشاره به شرایط ایستادگی در برابر تهاجم دشمن و رد شدن از موانعی است که بر سر راه مصرف متعادل وجود دارد.
این تعبیر با توجه به تهاجم فرهنگ مصرفی غرب، به ویژه در طول یک قرن اخیر، درست به نظر میرسد؛ زمانی که کشورهای صنعتی و پیشرفته در تلاش برای بحران کاهش تقاضای دهه 1920 ، سیاست افزایش تقاضای مصرفی مردم، به ویژه در کشورهای توسعهنیافته را در پیش گرفتند.آنتونی پارسونز، آخرین سفیر انگلیس در رژیم شاه، که پس از پنج سال سفارت و فقط پنج روز قبل از فرار شاه از کشور، ایران را ترک کرد، در کتاب خود تحت عنوان »غرور و سقوط« متن اظهاراتش را در سال 1974م 1352 - ش - خطاب به بازرگانان انگلیس و کسانی که دستاندرکار تجارت و معامله با ایران بودند، چنین به رشتهی تحریر درآورده است:»نخستین کاری که اینجا میکنید این است که تا میتوانید کالاهایتان را بفروشید و فقط در صورتی سرمایهگذاری کنید که برای فروش کالایتان چارهای جز این کار نداشته باشید؛ اما اگر مجبور باشید در اینجا سرمایهگذاری کنید، به میزان حداقل ممکن سرمایهگذاری کنید و صنایعی را انتخاب کنید که قطعات و لوازم آن از انگلستان وارد شود، مانند صنایع مونتاژ که در واقع سوار کردن قطعات صادراتی انگلیس در ایران است.
در این محدوده و با توجه به این نکات، من معتقدم که ایران یکی از بهترین بازارهایی است که شما میتوانید برای مصرف کالاهای خود در جهانسوم پیدا کنید.«ساده زیستی رمز موفقیت مردان بزرگاسلام به عنوان برترین دین الهی باتوجه به ویژگی های فردی و اجتماعی انسان،الگویی را مطرح کرده که در آن پیشرفت اقتصادی با عدالت اجتماعی و کسب ثروت با دیگرخواهی و سودآوری با سودرسانی همراه است و به همان اندازه که بر توسعه اقتصادی متوازن با بهره گیری از امکانات مادی تأکید شده رعایت حقوق اجتماعی دیگران و اصل عدالت اجتماعی نیز مورد توجه بوده است . - میرمعزی، سیدحسین، - 13 :1380 حکومت اسلامی در آغاز از دو جناح پیشرفت کرد : اعتقاد و اقتصاد . پیامبر در مدینه حکومتی را تشکیل داد و ثروت هایی را برای
تحکیم حکومت اسلامی تهیه کرد و از آن محل به مسلمانان حقوق می داد . بنابراین اگر این ثروت ها نمی بود تنها اعتقادات اسلامی نمی توانست مسلمانان را نیرومند کند . پیامبر اسلام وائمه - ع - سیره زندگی خود ر hبه نحوی برنامه ریزی می کردند تا مسلمانان از آن سیره الگو بگیرند و در زندگی آینده خود دچار مشکل نشوند . متأسفانه با گذشت زمان رسوم و عادات زندگی ما جایگزین سیره زندگی پیامبر اسلام وائمه - ع - شده است . لذا ما نمی توانیم در اقتصاد و صنعت پیشرفت کنیم، مگر آنکه سیره رسول االله را در زندگی خود پیاده کنیم . - ذاکری شاندیز،سیدمجتبی، - 1 :1381 اصولا هدف پیامبر - ص - این بوده که مسلمانان را طوری تربیت کند که از جهت علم و دانش و کمالات پیشرفت کنند و به تجمل گرایی و کاخ نشینی عادت نکنند و گرنه مسلمانان از علم و دانش و
