بخشی از مقاله
چکیده
رشد سریع شهرنشینی در دهه های اخیر و بی توجهی به ابعاد کیفی زندگی انسان، پیامدهای نامطلوبی بر سطح سلامت فردی و اجتماعی جامعه و زندگی شهری گذاشته است. سنجشوضعیّتموجودِکیفیّت زندگی در شهرها با توجه به عوامل بیرونی نظیر فناوری تولید ، زیرساخت ها ، روابط اجتماعی ، نهادهای اجتماعی - عوامل درونی - ، محیط زیست و مانند آن ه ا تحت تأثیر قرار می گیرد . به طور کلی ، کیفیت زندگی، علاوه بر مسائل اقتصادی ، نگرانی های اجتماعی و محیط زیست ر ا نیز مدنظر قرار می دهد. ابوجود این اندیشمندان برنامه ریزی به ویژه برنامه ریزان شهری اعتقاد دارند برنامه ریزی ها باید همسو با بهبودکیفیّت زندگی باشند. از طرفی، بهبودکیفیّت زندگی می تواند زمین ههای دیگر توسعه مانند توسعه اجتماعی، اقتصادی، کالبدی و خدماتی را به همراه داشته باشد.
چون بهبودکیفیّت زندگی در هر جامعه ای، یکی از مهم ترین اهداف سیاست های عمومی آن جامعه است. در طول سه دهه اخیر،کیفیّت زندگی، به عنوان جانشینی برای رفاه مادی، به اصلی ترین هدف اجتماعی کشورهای مختلف تبدیل شده است.در همین راستا هدف از تدوین این مقاله بررسی مؤلفه هایکیفیّت زندگی در فضای شهری می باشددر اینجا ما کیفیت زندگی در فضاهای شهری را در در ْ بعد - سیاست, آب وهواوجغرافیا,امنیت, بهداشت ودرمان ,آموزش ,محیطی و اقتصاد - بعنوان معیار و ِ شهر - تهران,مشهد,شیراز,رشت وساری - را هم بعنوان گزینه برای بررسی مورد مطالعه قرارداده ایم در این مقاله از ٍ روش topsis و vikor برای تجزیه و تحلیل و تصمیم گیری معیار ها , گزینه ها و انتخاب مناسب ترین گزینه استفاده میکنیم.
کلید واژ هها :کیفیت زندگی، بررسی معیارها، زندگی شهری،، تکنیک ویکور5 و تاپسیس6
مقدمه
مطابق آمارهای موجود، نزدیک به نیمی از مردم جهان، ساکن شهرها می باشند و انتظارافزایش آن در دهه های آینده نیز وجود دارد . در حالت کلی این موضوع را می توان ناشی ازتلاش مردم برای ارضای نیازهای خود و وجود امکانات مناسب زندگی شهری در شهرها دانست Royuela and Surinach - . ًًٍُ - بدون شک در طول سه دهه اخیر، کیفیت زندگی7 ، به عنوان جانشینی برای رفاه مادی به اصلی ترین هدف اجتماعی کشورهای مختلف تبدیل شده است - ًًٍٍ، - Schmittامروزه کیفیت زندگی، یکی از چارچوب های نظری مو رد قبول در بررسی شرایط زندگی جوامع مختلف به شمار می رود. کیفیت زندگی، وضعیت فرد و یا افراد یک جامعه را با توجه به عوامل برونزایی نظیرفن آوری تولید، زیرساخت ها، روابط اجتماعی، نهادهای اجتماعی، محیط زیست و مانند آن ها تحت تأثیر قرار می دهد.
به طور کلی، کیفیت زندگی، علاوه بر مسائل اقتصادی، نگرانی های اجتماعی و محیط زیست را نیز مد نظر قرار می دهد.کیفیت زندگی، به نوعی بیانگر وضعیت افراد ساکن در یک کشور ای منطقه می باشد نظریات اولیه مربوط به کیفیت زندگی، بیش تر بر نگرانی ها و - Roback,1982: 1259 - . اولویت های فرد ی تأکید داشتند؛ اما در سال های اخیر مباحث نظری، از فرد محوری8 به سمت نگرانی های اجتماعی نظیر امنیت، آزادی، گستردگی کیفیت زندگی و ساختار و . - : کیفیت روابط اجتماعی افراد در جامعه تغییر یافته است - Schmitt, 2002 - با توجه به این تحولات، درآمد سرانه، به عنوان معیاری برای ارزیابی کیفیت زندگی با استفاده از درآمد سرانه را به عنوان چالش های جدی روبرو شده است. - رامًٌَُ - Ram شاخص رفاه و آسایش، به دو دلیل عمده مورد تردید قرار می دهد؛اولاً محاسبه و تحت پوشش قرار دادن تمامی فعالیت های اقتصادی به وسیله این شاخص، مقدور نمی باشدثانیاً. تبدیل تولید و درآمد، از پول ملی به دلار با مسائل خاص نرخ ارز مواجه است.
شاخص های مختلفی برای محاسبه میزان رضایت از کسب نیازهای اولیه توسط نظریه پردازان توسعه ارائه گردیده است که مهم ترین آن ها شاخص فیزیکی کیفیت زندگی9 می باشد. این شاخص م یانگین وزنی شاخص های باسوادی، مرگ و میر نوزادان و امید به زندگی می باشد - .:Slottje, 1991 - طبق روش محاسبه عینی، کیفیت زندگی ممکن است به صورت رابطه متقابل میان این چهار . چهار مشخصه اساسی فعالیت های انسان تعریف گ ردد - ٌُُْ؛ - CEMI مشخصه عبارتند از کیفیت جمعیت، رفاه مادی، کیفیت نظام اجتماعی و کیفیت اکوسیستم و محیط زیست.هرکدام از این مشخصه ها را می توان تا حدی که سیستم آمارگیری کشور اجازه می دهد، به صورت جز ئی تری مورد استفاده قرار داد . به عنوان مثال، کیفیت جمعیت اشاره به شاخص های زاد و ولد، وضعیت فیزیکی افراد، وضعیت بهداشت، سطح آموزش و مهارت آن دارد؛ یا رفاه مادی به وسیله استانداردهای زندگی، درآمد، ارتباطات، تجارت، فرهنگ، سیستم بهداشتی و وسایل ارتباط جمعی تعیین می گردد.
در بسیاری از مطالعات تجربی پیرامون کیفیت زندگی، عوامل و شاخص های مختلفی مانند آب و هوا، بهداشت، جرایم اجتماعی، تفریحات، اشتغال و هزینه زندگی مورد توجه قرار گرفته است . البته باید در نظر داشت که با مطرح شدن ابعاد تازه ای از عوامل مؤثر در کیفیت زندگی انسان، شاخص های جدیدی به موارد فوق افروده ش ده و وارد محاسبات نشان داد - مربوط به شاخص کیفیت زندگی شده است . برای مثال لیتمان - ًًٍٍLeitmann - که کیفیت زندگی در شهرهای مربوط به کشورهای جهان سوم، نیازمند شاخص های مکمل است تا بتواند بهتر، بیان گر واقعیات مربوط به آن شهرها باشد . استرا تژی شهری بانک جهانی - برای شهرهای جهان سوم، بر روی چهار مشخصه اساسی قابلیت سکونت10 ، رقابت پذیری 11، حکمرانی خوب12 و ورشکستگی ها13 متمرکز شده و این چهار عامل را نیز در افزایش رفاه ساکنین این شهرها دخیل می داند.
