بخشی از مقاله
چکیده
ارزشهای خانوادگی، تاثیر زیادی در حاکمیت و گسترش ارزشها در جامعه دارد. با این وجود، در زمان حاضر اینگونه ارزشها در جوامع غربی تضعیف شده و در سایر جوامع نیز مورد تهدید جدی قرار گرفتهاست. افزایش گسترده آمار طلاق و دیگر مشکلات خانوادگی در سطح جهان، حاکی از تضعیف ارزشهای خانوادگی در جوامع گوناگون است. بررسی منابع اسلامی نشان میدهد که اسلام از روشهای تربیتی متعددی برای تثبیت و تقویت ارزشهای خانوادگی استفاده کردهاست.
در نوشتار حاضر، به بررسی پنج روش از روشهای تاثیرگزار در تحقق ارزشهای خانوادگی پرداخته شدهاست. روشهایی همچون تبشیر، انذار، تشویق، تنبیه و تمثیل محور مباحث این مقاله را تشکیل میدهد. در بررسی روشها، نقش هر یک از همسران، والدین و فرزندان بررسی شدهاست. روش انجام تحقیق حاضر توصیفی- تحلیلیاست و به منظور گردآوری دادههای لازم برای دستیابی به اهداف پژوهش، آیات قرآنکریم و متون روایی بررسی و تحلیل شدهاست.
مقدمه
ارزشهای خانوادگی با تمام اهمیتش امروزه در جهان، رو به افول گذاشتهاست. نمونههای ذیل نشانگر زنگ خطری برای ارزشهای خانوادگی در غرب است: در آمریکا برای اولین بار، اکثریت زنان آمریکایی بدون همسر به سر میبرند. به گزارش نیویورک تایمز، آمار این زنان که در سال1950 ، %35 و در سال2000، %49 بوده، در سال 2005، به %51 رسیدهاست. در آمریکا، اینک تنها %25 از کودکان در خانوادههای رسمی همراه با والدین حقیقی زندگی میکنند. در سال 1960، تنها %17/5از کودکان بدون پدر زندگی میکردند. بهرغم افزایش فناوری پزشکی، و امید زندگی، در سال 1990، %36/3 کودکان دور از پدرانشان به سر میبردند. این رقم در آغاز قرن 21 به %50 رسیدهاست.
در آمریکا هر سال 350.000 دختر نوجوان بدون ازدواج مادر میشوند. در سال 1994، نرخ زایمان دختران نوجوان، به 46/4 در هزار رسید، حال آن که این نرخ در سال 1965 ، 16/7 در هزار بودهاست. یک پژوهش در سال2007 در آمریکا حاکی از آن است که مردان بزرگسالی که در خانوادههای تک والدی بزرگ شدهاند، در دوران کودکی، احتمالا دو برابر سایر مردان مورد سوءاستفاده جنسی قرار گرفتهاند. در آمریکا سالیانه بین 3تا 5 میلیارد دلار صرف هزینههای پزشکی مرتبط با خشونتهای خانگی میشود.
کودکآزاری جنسی، عادی تلقی میشود. %42 از زنان بزرگسال آمریکا گزارش دادهاند که در دوران کودکی توسط یک بزرگسال یا بزرگتر از خود مورد تعدی جنسی قرار گرفتهاند - خاولاشاه1، . - 2009 هرچند نرخ فروپاشی خانوادگی برای همه گروههای نژادی در آمریکا بالاست، این نرخ در بین آمریکاییهای آفریقایی تبار، در مقایسه با آمریکاییهای اروپایی تبار برجستهتر است. بهعنوان نمونه، در حالیکه %32 ازدواج آمریکاییهای اروپایی در طی 10سال به پایان میرسد، %47 ازدواج آمریکاییهای افریقایی در خلال همین مدت به طلاق میانجامد.
دادههای اخیر از ژاپن نیز نشان میدهد که از اواسط دهه 1980نرخ طلاق در میان زوجهای گروه سنی20تا29ساله رو به تزاید است. همه این موارد حاکی از تضعیف ارزشهای خانوادگی در غرب است که متاسفانه در حال تسری به کشورهای اسلامی و شرقی نیز میباشد. اسلام، روشهای متعددی را برای حفاظت و تقویت ارزشهای خانوادگی بهکار گرفتهاست. مقاله حاضر، در صدد آن است که با بررسی منابع اسلامی، مهمترین روشهای تحکیم ارزشهای خانوادگی را ترسیم کند و بدین وسیله زمینه را برای رفع نگرانیهای فوق فراهم سازد.
.1 مفهومشناسی
در این نوشتار مهمترین مفهوم اساسی که نیازمند تعریف است، مفهوم ارزش خانوادگیاست. به منظور ارائه تعریف ارزش خانوادگی، لازم است ابتدا مفاهیم خانواده و ارزش مورد توجه و معرفی قرار گیرند.
مفهوم خانواده: بر اساس تعالیم اسلامی، خانواده مجموعهایاست از افراد با رابطههای سببی - عقد ازدواج - و نسبی - والدینی – فرزندی و خواهری و برادری - . این افراد نسبت به هم متناسب با نوع نسبت و ارتباط، مسئولیتهای اجتماعی، حقوقی، تربیتی، رفتاری، اقتصادی و دینی دارند - سالاریفر، :1385 ص. - 13
مفهوم ارزش: مسئله ارزش در علوم گوناگون و از جهات مختلف کانون بررسیهای دقیقی قرار گرفتهاست - شریفی،:1388 ص. - 23 یکی از محققان غربی با مطالعه حدود چهار هزار اثر منتشر شده در زمینه ارزش، در نهایت حدود یکصد و چهل تعریف متفاوت از واژه ارزش را بر میشمارد - فتحعلی و همکاران،:1381 ص. - 39 در عین حال، شهید مطهری در بیان منشأ پیدایش ارزش میگوید: »اگر چیزی به هر نوعی مفید باشد و منظوری را تامین بکند و کمالی برای یک درجه از درجات وجود انسان و یک قوه از قوههای انسان باشد، و از طرف دیگر رایگان نباشد، یعنی به سادگی در دسترس او نباشد، و قابل انحصار هم باشد، اینجا ارزش پیدا میشود... امور معنوی هم به همین دلیل ارزش پیدا میکند. و فرض این است که به همان دلیلی که انسان بالفطره به سوی امور مادی کشش دارد، به امور معنوی هم کشش دارد - «
مفهوم ارزش خانوادگی: بر اساس تعریف ارائه شده از خانواده و ارزش، میتوان ارزش خانوادگی را به این صورت تعریف کرد:»همه اموری همچون افکار خوب، نیات خیر و اعمال نیک که برای اعضای خانواده اعم از افراد دارای روابط سببی و نسبی مفید بوده و به کمالی در آنها منجر شود.« بر این اساس، امور زیادی را میتوان در زمره ارزشهای خانوادگی بهشمار آورد. همانگونه که برخی از کارشناسان به شمارش اهم آنها پرداختهاند. بهعنوان نمونه، کراگر6 - 2010 - ده ارزش اساسی خانوادگی را عبارت از موارد ذیل میداند: تعلقداشتن، انعطافپذیری،
