بخشی از مقاله
چکیده
زبان فارسی بهعنوان یکی از زبانهای غنی و کهن دنیا و زبان دوم اسلام، به لحاظ گستره واژگانی و تواناییهای خود، در ردیف زبانهای مهم دنیا جای دارد و از ارزش شایانی برای انتقال مفاهیم دوستی برخوردار است لذا آموزش زبان و ادبیات فارسی از اهمیت بالایی برخوردار است. و الگوهای فعال تدریس موجب تقویت توانایی ذهنی شاگردان، افزایش انگیزه درونی فراگیران، ارتقاء خلاقیت آنان و افزایش توانایی حل مسأله و یادگیری بهتر میگردد و یادگیری تنها زمانی محقق میشود که دانشآموز بهطور خلاق درگیر موضوع شود. هدف تحقیق حاضر مطالعه روشهای کاربردی آموزش زبان و ادبیات فارسی میباشد. لذا ابتدا چندمورد از روشهای تدریس عنوان شده و توضیح مختصری درباره روش تدریس پژوهشمحور ارائه گردید و در آخر پیشنهاداتی جهت آموزش بهتر زبان و ادبیات فارسی ارائه گردید. باتوجه به نتایج به دست آمده، اکثر روشهای نوین تدریس زبان و ادبیات فارسی در پی فعال کردن دانشآموزان میباشد و تلاش بیشتر بر این است که دانشآموز خود به دنبال آموختن دانش باشد. کلیدواژه: زبان و ادبیات فارسی، روش تدریس، روش پژوهش محور.
مقدمه
زبان فارسی بهعنوان یکی از زبانهای غنی و کهن دنیا و زبان دوم اسلام، به لحاظ گستره واژگانی و تواناییهای خود، در ردیف زبانهای مهم دنیا جای دارد و از ارزش شایانی برای انتقال مفاهیم دوستی و معاونی بلند برخوردار است. زبان فارسی امروز بیگمان در ایجاد پیوند دوستی ملل هم-جوار و سایر ملتها در تحقق و شکلگیری طرح گفت وگوی ملتها و تمدنها نقش بسزایی ایفا می کند، و بیش از پیش توانسته است توجه جهانیان را به خود جلب کند و آنها را به اندیشیدن در ایجاد روابط و پیوندهای دوستی با این زبان تشویق کرده است. زبان فارسی که عهدهدار برقراری ارتباط بین ملل مختلف دنیا شده، به همین سبب در پیشرفت فرهنگی و هنری در زبان های سایر ملل و کشورها تأثیرگذار بوده است.
پس اگر از جنبه های فرهنگی، ادبی، علمی، و تمدنهای کهن جهانی به این قضیه بنگریم، ضرورت آموزش زبان وادبیات فارسی محسوس میگردد - عربیجونقانی، احمد؛ سیدافضل حسینیهنزا؛ محمد طاهری و مطهره عارفیان، . - 1395یکی از مشکلات مهم و اساسی در نظام آموزش و پرورش خصوصاً در کشور ما، به کار نگرفتن روشهای تدریس نوین در آموزش است. بههمین سبب کیفیت آموزشی از سطح مطلوببرخوردار نیست و دانشآموزان علاقه زیادی به تحصیل نشان نمیدهند. یکی از دلائل آن عدم آشنایی معلمان با روشهای نوین تدریس در ادبیات فارسی است. پیشرفت روز افزون علوم و تحقیقات گوناگون در حیطههای مختلف حاکی از آن است که اطلاعات بشر روز به روز افزایش مییابد و مطالب جدیدی به دست میآید. امروزه هر فرد بشر ناچار از استفاده یافتههای جدید است.
معلم باید با روشهای مختلف تدریس آشنا باشد و بداند در کدام موقعیت آموزشی از کدام روش استفاده نماید - ذوالفقاری، . - 1381هدف از تحقیق حاضر مطالعه روشهای کاربردی آموزش زبان و ادبیات فارسی میباشد. اهمیت و ثمربخشی روشهای تدریس و یادگیری بهتر، همواره مورد نظر صاحبنظران و محققان علوم تربیتی و آموزشی بوده است. تاریخچه مطالعات در این حوزه نشان میدهد روشهای تدریس هم در پیشرفت تحصیلی زبانآموزان و هم در ایجاد انگیزه و رضایتخاطر، پرورش شخصیت و رشد خلاقیت آنان مؤثر است. لذا در تحقیق حاضر ابتدا روشهای نوین آموزش زبان و ادبیات فارسی و روش تدریس پژوهش محور مورد مطالعه قرار گرفته است.
ادبیات تحقیق
یکی از مسائل حائز اهمیت در حوزه آموزش و در حیطه روش تدریس این است که مدرس متناسب با موقعیت و شرایط کلاس و همچنین عوامل دیگری مانند سن، اهداف آموزشی، واحد درسی، فرهنگ، و شناسایی مدل یادگیری دانشآموزان، روش تدریس مناسب را انتخاب و در کلاس از آن استفاده نماید. از اینرو این امر میتواند در ارتقای سطح کیفیت یادگیری دانش-آموزان تأثیر بهسزایی داشته باشد. اهمیت و ثمربخشی روشهای تدریس و یادگیری بهتر، همواره مورد نظر صاحبنظران و محققان علوم تربیتی و آموزشی بوده است. تاریخچه مطالعات در این حوزه نشان میدهد روشهای تدریس هم در پیشرفت تحصیلی زبانآموزان و هم در ایجاد انگیزه و رضایتخاطر، پرورش شخصیت و رشد خلاقیت آنان مؤثر است.
بنابراین وظیفه مدرسان در فرآیند تدریس تنها انتقال اطلاعات علمی به زبانآموزان نیست، بلکه باید موقعیت و شرایط مطلوب یادگیری را برای آنان فراهم آورند و چگونه اندیشیدن و چگونه آموختن را نیز به آنها بیاموزند - معراجی، . - 1395قورچیان روشهای تدریس را بهمنزله روشناییهای مختلفی میداند که هرکدام بردشان تا شعاعی خاص را دربرمیگیرد. هریک از این روشناییها در ارتباط با موقعیتهای مختلف از کارایی ویژه-ای برخوردار هستند؛ بهعبارت دیگر هریک در جای خویش مثمر ثمر هستند - معراجی، 1395؛ بهنقل از مقربالهی، . - 1391یادگیری یک فرایند است. در هر فرایند عوامل و متغیرهایی در حال تعاملند. نوع و شدت تعامل، تغییرات گوناگونی را بهدنبال میآورد.
بررسی همه عوامل موثر در فرایند تدریس، امکانپذیر نیست. چند مورد از مهمترین این عوامل که تاثیر آشکاری در روند یادگیری دارند عبارتند از: آمادگی، انگیزه و هدف، تجارب گذشته، موقعیت و محیط یادگیری، روش تدریس رابطه جز و کل، تمرین و تکرار و....در کنار شرایط و امکانات آموزشی، نیرویی انسانی و بهویژه معلم، از مهمترین عوامل تشکیل دهنده محیط های آموزشی است. تاثیر موقعیت و امکانات مناسب بر هیچ فردی پوشیده نیست. اما امکانات و تجهیزات بدون وجود معلم کارایی لازم را نخواهد داشت. معلم با شناخت امکانات به تجهیز مناسب محیط آموزشی میپردازد. محیط و امکانات آموزشی را سازماندهی میکند، موقعیت آموزشی مناسب را بهوجود میآورد و با شناخت استعداد، علایق و توانایی شاگردان، آنان را در طریق صحیح یادگیری هدایت میکند. البته چنین نقشی به دانش و اعتقادات معلم بستگی دارد.
اگر چه کنجکاوی و ارضای آن را بدیهیترین احتیاجات شاگردان است. اگر معلم با نظریه-ها و اصول یادگیری آشنا نباشد و تدریس را فقط انتقال واقعیت های علمی بداند و تجارب یادگیری را منحصر به نشستن در کلاس، گوش دادن و حفظ کردن مطالب شنیده شده یا نوشته شده در کتاب تصور کند، مسلم است که در تقویت کنجکاوی و پرورش استعداد و تفکر علمی شاگردان چندان موفقیتی به دست نخواهد آورد. زیرا شاگرد که همواره علاقمند به فکر کردن است. در بررسی عوامل مختلف باید فرصت حرکت و جنبش داشته باشد تا بتواند به هدفهای آموزشی برسد. یادگیری بدون تلاش و فعالیت و تعامل با محیط صورت نخواهد گرفت - عربی-جونقانی، حسینیهنزا، طاهری و عارفیان، . - 1395
کسی که میخواهد یاد بگیرد باید فعالیتی متناسب با علایق و توان خود داشته باشد. و اگر در روش تدریس معلم این نکات در نظر گرفته نشود، مدرسه و کلاس برای شاگرد جالب توجه و جذاب نخواهد بود، اما اگر معلم خود را راهنما و ایجادکننده شرایط مطلوب یادگیری بداند و بجای انتقال اطلاعات، روش کسب تجربه را به شاگردان بیاموزد، آنان در برخورد با مسائل فعالتر خواهند شد، از منابع مختلف استفاده خواهند کرد، اطلاعات لازم را به دست خواهند آورند، به سازماندهی آن خواهد پرداخت و آن را تحلیل خواهند کرد تا به حل مسائل نایل شوند. با چنین روشی، شاگرد نه فقط حقایق علمی را فرا میگیرد. بلکه با روش های علمی کسب معرفت نیز آشنا
