بخشی از مقاله
چکیده
یکی از ابعاد و حوزههای مهم هر نظام ملی، امنیت است که در یک فضای ادراکی نظاممند و منسجم قابل فهم و تبیین است و برای اینکه الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت در جامعه تحقق یابد، باید برخی شرایط مهیا شود و الزامات نهادی، فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و دفاعی- امنیتی ویژهای بر پا گردد.سند الگوی پیشرفت اسلامی ایرانی، نخستین سند راهبردی بلند مدت کشور است که نه تنها بایستههای سیاستگذاری و برنامهریزیهای ملی در افق یه سده آینده را تعیین خواهد کرد، بلکه همهی اسناد کوتاه مدت - برنامههای توسعه پنج ساله - و میانمدت - سند چشم انداز - جاری را نیز متحول خواهد نمود. این الگو، به عنوان سندی بالادستی، ابعاد و حوزههای گوناگون هرجامعهای را در بر میگیرد. از جمله این حوزهها، حوزه دفاعی- امنیتی است. با توجه به جایگاه و اهمیت فراوان امنیت ملی و اقتدار دفاعی - امنیتی این حوزه از منزلت ارزندهای در الگوی پیشرفت برخوردار است.
نظر به اینکه در راهبرد امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران مولفههای قدرت در ابعاد - بعد فرهنگی-اجتماعی، سیاسی، اقتصادی، زیست محیطی، دفاعی امنیتی و علمی-فناوری - در نظر گرفته شده است. لذا در این مقاله نویسندگان تلاش نمودهاند ابتدا مبانی برگرفته از گفتمان ولایت فقیه - حضرت امام خمینی - رحمت االله علیه - و حضرت امام خامنه ای - مدظله العالی - - جهت ارائه رویکرد دفاعی امنیتی الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت و محورهای برگرفته از قانون اساسی و سیاست های کلی نظام را تبیین و سپس افق و تدابیر کسب قدرت برتر با رویکرد دفاعی امنیتی در الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت با توجه به بخشهای پنجگانه الگوی پایه مورد بررسی قرار داده و پیشنهادات مشخصی در این خصوص ارائه شده است.
واژگان کلیدی : الگوی پیشرفت،افق ، تدابیر، امنیت و دفاع همه جانبه، اقتدار دفاعی امنیتی
مقدمه:
دولتها برای پیشبرد امور و راهبری جامعه، نیازمند طرحریزی هستند. این طرحریزی مستلزم وجود راهنماها و هدایتکنندههایی است. قانون اساسی، سند چشم انداز و برنامههای پنج ساله، اسنادی هستند که برنامهریزان و طراحان، در چارچوب آنها اقدام مینمایند. البته اسناد به لحاظ اهمیت، یکسان نیستند. برخی اسناد مانند قانون اساسی از زمرهی اسناد بالادستی و چشمانداز و برنامههای پنج ساله از جمله اسناد پایین دستی به شمار میآیند.الگوهای پیشرفت ملی نیز که در قالب سندهایی ارائه میشوند، میتوانند به عنوان اسناد بالادستی مطرح شوند. هرچند الگوی پیشرفت ملی، یکسند مشخص و واحد است، ولی بخشهای مختلف جامعه مانند حوزه سیاسی، اقتصادی، فرهنگی، دفاعی- نظامی و ...نیز میتوانند در قالب اسناد بالادستی مربوط، به طراحی » الگوهای پیشرفت « اقدام نمایند.
با توجه به اینکه مقام معظم رهبری در نخستین جلسهی » اندیشههای راهبردی«، موضوع » الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت« را مطرح نمودند، مشخص است که این موضوع بسیار پراهمیتی است. ضرورت طراحی این الگو با بهرهگیری از تضارب آرای اندیشمندان و نخبگان الگوپرداز و آشنا با ملاحظههای نظری- عملی - فکری- اجرایی - ، آن است که بالندگی و پیشرفت، بدون الگو، مقدور و میسر نمیباشد.طراحی مدل سامانهای الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت ملی در واقع شبیهسازی واقعیتهای کلان اجتماعی در سطح ملی با تکیه بر رویکرد تفکر سامانهای است و این مدل متناسب با فرهنگ و مقتضیات اسلامی ایرانی، به مرحلهی عملیاتی خواهد رسید.
الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت به عنوان یک سند بالادستی مطرح شده است و یکی از الزامات اساسی این الگو، ابعاد امنیتی آن است.در این نوشتار تلاش خواهد شد مطالبی در مورد الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت در حوزه دفاعی امنیتی ابتدا مبانی برگرفته از گفتمان ولایت فقیه - حضرت امام خمینی - رحمت االله علیه - و حضرت امام خامنه ای - مدظله العالی - - جهت ارائه رویکرد دفاعی امنیتی الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت و محورهای برگرفته از قانون اساسی و سیاستهای کلی نظام را تبیین و سپس افق و تدابیر کسب قدرت برتر با رویکرد دفاعی امنیتی در الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت با توجه به بخشهای پنجگانه الگوی پایه مورد بررسی قرار داده و پیشنهادات مشخصی در این خصوص ارائه گردد.
بیان مسئله:
ملاحظات کلی کشورهای منطقه در سالهای آغازین قرن بیست و یکم حاکی از این است که کشورهای منطقه نگرانی شدید امنیَتی دارند، بسیاری از کشورها از بیم همسایگان، پیمانهای امنیتی بلند مدت با قدرتهای بزرگ فرامنطقهای منعقد کردهاند، قدرتهای بزرگ هم با استفاده از این فرصت طلایی حضور و نفوذ خود را در این کشورها گسترش داده اند. - قدیر نصری،. - 63 : 1383 به همین دلیل محیط پیرامونی جمهوری اسلامی ایران دارای طیف وسیعی از تهدیدات است که برخی از آنها در قالب تهدیدات نظامی و بعضی در چارچوب تهدیدات فرهنگی، سیاسی ،اطلاعاتی،جنگ الکترونیک و اقتصادی است و روند تقابلی و تهاجمی آمریکا علیه جمهوری اسلامی ایران حول محور محدود سازی ساختاری به اشکال گوناگون و با هدف جلوگیری از افزایش نفوذ منطقهای ایران از طریق متهم سازی به عنوان منبع اصلی گسترش بنیادگرایی و تهدید مستقیم منطقهای و فرا منطقهای، همواره مخاطره امنیتی کشورمان را افزایش و مطلوبیتهای منطقهای را کاهش داده است. - ایزدی و همکاران،. - 15 : 1394
مجموعهی تحولات پرشتاب کنونی و ورود متغیرهای متعدد در صحنهی امنیتی کشور، مدیران سطح بالا را وادار میسازد تا از الگوها و روشهای سنتی خود در ادارهی امور امنیتی کشور فاصله بگیرند و با در نظر گرفتن مجموعه تغییرات محیطی، استراتژی و سیاستهای منسجمی را برای حفظ امنیت در کشور اتخاذ نمایند، زیرا در غیر این صورت، گرفتار روزمرگی میشوند و تحقق اهداف کلان کشور را عقیم خواهند گذاشت. ضمن آنکه در صورت فقدان سیاست های منسجم و منظم، نخواهند توانست امکانات، مقدورات نیروی انسانی و ساختار سازمانی مناسب با شرایط را طراحی کنند.تدوین برنامه های بلند مدت با افق نیم قرن یا بیش از آن، تاکنون در چرخه تدوین و اجرا قرار نداشته است. »سند الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت« ، نخستین گام برای اعمال راهبردنویسی در چشم اندازی بلند مدت است که از حیث گستره و دامنه، تمامی ساختارها و زیر ساختهای ملی را تحت پوشش قرار میدهد.
به این ترتیب، برنامه ریزی میان مدت 20 - ساله - کشور که خود آغازی مهم و بدیع در مدیریت راهبردی کشور بود، به مرحلهای دیگر یعنی ترسیم افقهای تحرک همه جانبهی ملی به سمت جامعه مطلوب و بایسته با دور نمایی مشتمل بر یک قرن سیاستگذاری و برنامهریزی، رهنمون شد.سند الگوی پیشرفت اسلامی ایرانی، نخستین سند راهبردی بلند مدت کشور است که نه تنها بایستههای سیاستگذاری و برنامهریزیهای ملی در افق یه سده آینده را تعیین خواهد کرد، بلکه همهی اسناد کوتاه مدت - برنامههای توسعه پنج ساله - و میان مدت - سند چشمانداز - جاری را نیز متحول خواهد نمود. این الگو، به عنوان سندی بالادستی، ابعاد و حوزههای گوناگون هر جامعهای را در بر میگیرد. از جمله این حوزهها، حوزه دفاعی امنیتی است. با توجه به جایگاه و اهمیت فراوان امنیت ملی این حوزه از منزلت ارزندهای در الگوی پیشرفت برخوردار است.با عنایت به مراتب فوق مسئله تحقیق را میتوان چنین طرح کرد:افق و تدابیر دفاعی امنیتی الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت با توجه به بخش های پنج گانه الگوی پایه - مبانی، آرمان، رسالت، افق و تدابیر - و اسناد بالادستی مرتبط با حوزه امنیت و دفاع چگونه است؟
-پیشینه ها:
-آقای نادر ساعد مقالهای علمی پژوهشی تحت عنوان - چارچوب تدوین الگوی پیشرفت اسلامی - ایرانی در جنبه های دفاعی آن - تهیه و×در فصلنامه شماره 31 راهبرد دفاعی مرکز تحقیقات راهبرد دفاعی در سال 1389 چاپ شده است. ×
-آقایان احمد آقاجانی و محمود عسگری مقالهای علمی پژوهشی تحت عنوان - التزام های نظری طراحی الگوی اسلامی - ایرانی پیشرفت در حوزه دفاعی - تهیه ودر فصلنامه شماره 32 راهبرد دفاعی مرکز تحقیقات راهبرد دفاعی در سال 1389 چاپ شده است.
-تحقیقی تحت عنوان - تدوین راهبردهای تحقق قدرت برتر دفاعی - امنیتی منطقه بر اساس سند چشم انداز 1404 شمسی - در قالب مطالعات گروهی توسط دانشجویان دوره ششم سیاست دفاعی در سال 1394 در دانشکده دفاع ملی انجام شده است
-آقای بهروز دولتشاه در رساله دکترای خود تحت عنوان - ارائه الگوی راهبردی در حوزه اقتدار دفاعی - امنیتی بر اساس گفتمان امام و رهبری، قانون اساسی، تجارب جمهوری اسلامی ایران و بهره گیری از تجارب موفق بشری - در سال 1395 در دانشگاه عالی دفاع ملی با بهرهگیری از روشهای علمی و در چارچوب مولفههای سیاسی، اقتصادی، فرهنگی- اجتماعی، نظامی و علمی- فناوری مورد مطالعه قرار داده است.
-آقای فتح االله رشیدزاده در مقاله علمی پژوهشی خود تحت عنوان - الگوی راهبردی تحکیم و توسعه اقتدار دفاعی- امنیتی جمهوری اسلامی ایران - در سال 1388 انجام داده است.
