بخشی از مقاله
چکیده
هدفمند کردن آموزش و پژوهش و کابردی کردن پایان نامه های دانشجویان تحصیلات تکمیلی هدفی ارزشمند است، که دغدغه هر شهروند دلسوزی در ایران عزیز اسلامی می باشد، بدیهی است که وظیفه ی سیاستمداران و متولیان امر آموزش و پژوهش نسبت به سایر اقشار جامعه در این خصوص سنگین تر است. مروری مختصر به بخش آموزش و پژوهش در کشور بعد از پیروزی انقلاب اسلامی حاکی از بی برنامگی در این عرصه می باشد. فرهنگ، قانون و مدیریت حاکم بر آموزش و پژوهش در کشور، بیشتر بر تأمین منافع افراد به جای منافع ملی تاکید دارد. بنابر این باید هدایت، حمایت و نظارت بر آموزش و پژوهش در کشور، منافع افراد را با منافع ملی همسو نماید.
در این مقاله هفت طرح جهت هدفمند نمودن آموزش، پژوهش و فناوری در کشور ارائه گردیده است. این طرح ها عبارتند از: -1 طرح باز آفرینی ساختارهای قدیمی و تبدیل آنها به ساختارهای دانش مدار نوین، -2 طرح استقلال مالی وزارتخانه آموزش و پرورش، -3 طرح انتخاب رشته و پایان نامه ی هدفمند در مقاطع کارشناسی ارشد و دکتری، -4 طرح استخدام هدفمند عضو هیات علمی، -5 طرح اندیشکده و مهندسی آمار کشور، -6 طرح نقشه ی صنعتی کشور، -7 طرح اندیشکده و مهندسی قانون. امید می رود طرح های ارائه شد پس از حک و اصلاح صاحب نظران مورد توجه تصیم سازان و تصمیم گیران متولیان مربوطه قرار گیرند.
مقدمه
از آنجائیکه در فرهنگ جامعهی ایرانی داشتن مدرک تحصیلی به معنای مقدمه و سهولت دستیابی به شغل مناسب میباشد و این فرهنگ در خانوادهها و جامعه مستحکم استقرار یافته است. پدیدهی مذموم مدرک گرائی در بین عوام و خواص جامعه به امری عادی تبدیل شده است. آن بخش از فرهنگ حاکم بر خانوادهها و جامعه که ترغیب ایشان، جهت هزینه کردن برای آموزش فرزندان خویش را برعهده دارد، بسیار پسندیده بوده و در بین سایر کشورها کمنظیر است.
چگونه میتوان این فرهنگ صحیح را حفظ نمود و از طرفی با مدرک گرائی مقابله کرد؟ چگونه میتوان تفکر شهروندان جامعه را تغییر داد، تا باور نمایند که داشتن مدرک به منزله تضمین شغل دولتی نیست؟ چرا آموزش و پژوهش در کشور ما هدفمند و در راستای نیازهای جامعه نیست؟ هر عقل سلیمی حکم میکند که قوانین و مقررات آموزشی و پژوهشی و ارکان - آموزنده و آموزاننده - آن مورد ارزیابی مجدد قرار گیرد و طرحی نو برای آموزش و پژوهش طراحی، تصویب و اجرا گردد.
تحصیل کردههای دانشگاهی ما باید بدانند که کارجوئی با کارآفرینی متفاوت است و امروزه ما مجبور هستیم که کارآفرین ها را بیشتر قدر بدانیم و بر صدر بنشانیم، متولیان علمی کشور باید بدانند که شیوه تربیت کنونی معلم، دبیر، مدرس، استاد، اعضاء هیأت علمی و پژوهشگر، پاسخگوی جامعه کنونی نیست و باید طرحی نو درانداخت و تأسیس رشتههای تحصیلی به شیوهی دیگر، براساس نیازسنجی و نیاز آفرینی انجام پذیرد.
پژوهشگران و اعضاء هیأت علمی باید وظیفه محور باشند و نه به دلخواه خویش آموزش دهند و پژوهش نمایند، باید استخدام اعضاء هیأت علمی هدفمند باشد. برای موضوع خاص و هدف خاص باید رشته تأسیس و استاد استخدام گردد، به گونهای که رشته و استاد تأمین کنندهی یک هدف مشخص آموزشی، پژوهشی، فناوری و فرهنگی باشند، نه اینکه استاد و پژوهشگر، صرفاً به دلخواه خویش تحقیق نماید.
البته بخشی از پژوهشگران و اعضاء هیأت علمی در علوم پایه و علوم انسانی نظری باید آزادی عمل داشته باشند، ولی در مجموع آموزش عالی باید به گونهای هدایت شود، که اعضاء هیأت علمی در راستای یک نیاز و تخصص علمی، صاحب مکتب شوند. به هر حال آموزش عالی با وضعیت فعلی نه تنها در راستای توسعه و پیشرفت کشور نبوده، بلکه در آینده به چالشی جدی و جدی تر برای کشور نیز تبدیل خواهد شد. زیرا اشتغالزائی برای یک فرد کم سواد، بسیار سادهتر و کم هزینهتر از اشتغالزائی برای افراد دارای تحصیلات عالیه با فرهنگ حاکم فعلی، یعنی کارجوئی است. تحقیقات هدفمند برای پیشرفت یک کشور شرط لازم است.
بنابراین، باید مرزهای بین تحقیقات بنیادی، کاربردی و توسعه ای و همچنین سهم تحقیقات بنیادی، کاربردی و توسعهای مشخص شده و اعتبار لازم برای هر بخش در نظر گرفته شود. منابع انسانی پژوهشگر نیز باید بصورت منطقی و با مطالعات تطبیقی و رعایت اصول بومی برای هر سه نوع تحقیقات توزیع علمی گردد. فرهنگ حاکم بر مدیریت آموزش عالی بیشتر بر تأمین منافع افراد به جای منافع سیستم و حاکمیت است.
باید منافع افراد، در قالب منافع ملی و حاکمیت تعریف و همسو گردد. قوانین و مقررات موجود در عرصه آموزش و پژوهش خروجی شایستهای ندارد. برای رسیدن به آموزش، پژوهش و فناوری هدفمند راهی جز طراحی، تدوین، تصویب و اجرای قوانین حکیمانه ای که کوشش و جوشش را در پی داشته باشد نیست. به قول ورنر هایزنبرگ فیزک دان شهیر آلمانی، خروجی آموزش و پژوهش باید منجر به دستیابی به حقیقت های علمی باشد که در اعماق اقیانوس مجهولات بشری مدفون هستند، چرا که افرادی که به حقیقت دست می یابند، به قدرت پیش بینی و پشگوئی می رسند، و می توانند مسائل علمی و اجتماعی را عاقلانه و علمی حل نمایند .[1] بنابر این پیشنهادات ذیل برای هدفمندی آموزش و پژوهش در کشور ارائه می گردد.
-1 طرح باز آفرینی ساختارهای قدیمی و تبدیل آنها به ساختارهای دانش مدار نوین
برای تحقق تولید ثروت از دانش، کلیدی ترین راهبرد عملی آموزش و پژوهش هدفمند هست. آموزش و پژوهش هدفمند در بستر و ساختارهای دانش مدار مقدور و میسور می گردد. جراحی ساختارها و برنامه های قدیمی و طراحی ساختارهای دانش مدار نوین باید با پژوهش، نوآوری و مطالعه تطبیقی فراملی، انجام پذیرد. ساختارهای دانش مدار نوینی مد نظر می باشد،که نه تنها هدایت، حمایت و نظارت تحقیقات را در راستای نیازهای جامعه ممکن نموده، بلکه فرایند تبدیل ایده به پدیده را تسریع نماید.
باید از ظرفیت ساختارهای موجود استفاده کرد و ساختارهای دانش مدار را در دل ساختارهای موجود ایجاد نمود. پیشنهاد عملی نگارنده، استفاده از پتانسیل، توانمندی و ظرفیت پایگاه استنادی علوم جهان اسلام - ISC - می باشد. سوالات علمی حل نشده، نیازها، ایده ها و الویت های تحقیقاتی سازمانها، وزارت خانه ها، صنایع خصوصی و دولتی به پایگاه علمی فوق ارسال، ثبت و نمایه می گردد. علاوه بر آن، با طراحی فرایندهای ساده جمع آوری و داوری علمی، امکان ثبت نیازها، ایده ها و پیشنهادات تمامی شهروندان ایران عزیز اسلامی انجام و موضوعات تایید، ثبت و در معرض دید، اندیشمندان، دانشمندان، متفکران، پژوهشگران، دانش پژوهان و دانشجویان تحصیلات تکمیلی قرار گیرد.
قوانین و مقررات آموزشی، پژوهشی، فناوری، تولیدی، سیاستی و اقتصادی به گونه ای طراحی، تدوین، تصویب، اجرا و نظارت گردد، که پتانسیل و ظرفیت علمی، آموزشی، پژوهشی، فناوری، انسانی، مادی و معنوی را در راستای برآورده کردن نیازها، پیشنهادها و عملیاتی کردن ایده های بانک ایده ی تایید و ثبت شده در پایگاه استنادی علوم جهان اسلام - ISC - هدایت، حمایت و نظارت نماید. با تحقق ایده ی فوق با دانشمندان، اندیشمندان، پژوهشگران، دانش آموختگان و فرهنگ عمومی ای روبرو خواهیم بود، که بجای کارجوئی، کارآفرینی را فضیلت و امری جهادی به شمار آورده و تولیدات دانش بنیان، تبدیل علم به ثروت، قدرت، امنیت، سلامت، آسایش، آرامش را ممکن و اشتغال، ازدواج و اقتصاد مقاومتی را نهادینه خواهد نمود.
