بخشی از مقاله
چکیده
امروزه دعاوی به بخشی تفکیک ناپذیر از پروژه ها و مدیریت آنها تبدیل شده اند از آنجا که ادعاها می توانند تاثیرات بسیار شدیدی بر روند اجرای پروژه داشته باشند، حتی توجیه پذیری آن را زیر سوال برند، لزوم مدیریت این دعاوی کاملا" محسوس می باشد. برای مدیریت بهینه ادعاها در پروژه ها، نخستین گام شناسایی عوامل بروز ادعا می باشد. اما برای ورود این عوامل به مراحل دیگر مدیریت دعاوی که شامل پیگیری و حل و فصل ادعا می باشند، نیاز به شناخت مهمترین این عوامل شناسایی شده داریم.
بنابراین شناسایی عوامل بروز دعاوی برای مدیران این قبیل پروژهها به منظور بکارگیری تمهیدات لازم در زمان عقد قرارداد ساخت یا در حین پروژه امری ضروری است. برای این منظور با توجه به انواع مختلف دعاوی - شامل دعاوی زمانی و هزینه ای - در پروژه ها باید تاثیر عواملی همچون تفسیر ناصحیح شرایط عمومی و خصوصی پیمان، عدم پایبندی به بخشنامههای لازم الاجرا و عدم به موقع پرداخت ها که باعث ایجاد دعاوی در پروژه های ساخت و ساز می شود مورد بررسی قرار می گیرد و با استفاده از نرم افزار SPSS مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته و تاثیر هر یک مشخص می گردند.
مقدمه
یکی از مشخصه های توسعه اقتصادی هر کشور طرح های عمرانی آن است که به عنوان معیار و شاخصی عمده در رونق اقتصادی آن کشور موردبررسی قرارمی گیردبنابراین پیشرفت، رفاه و تعالی یک ملت بستگی وثیقی به موفقیت طرح های عمرانی کشورش دارد و توفیق در اجرای طرح های عمرانی، سازو کارها و عواملی را می طلبد تا چرخه امور به نحو مطلوب با کمترین هزینه و بیشترین سود به سامان و پایان رسد.
عمده ترین معضلی که اغلب پروژه های بزرگ با آن مواجه هستند تأخیر در فازهای مختلف و در نهایت اتمام کار پروژه میباشد.تأخیر، عمل یا رویدادی است که زمان مورد اشاره در قرارداد برای انجام عملی خاص را طولانیتر کند و بصورت طولانی کردن مدت زمان فعالیت ویا به تعویق افتادن تاریخ شروع آن ظاهر میگردد - شوماخر.لیٌ ،. - 1995اگر بهره برداری از پروژه ها با تأخیر مواجه شوند، ضمن اتلاف سرمایه های ملی برخی از آنها توجیه فنی و اقتصادی خود را از دست خواهند داد
وجود پرونده های مکرر در پروژهای دعاوی ساخت ساز باعث شده تا بخش عمده نیروی در دادگستری ها صرف رسیدگی به پروندهای در پروژهای عمرانی بشود علاوه بر این پروژهای که در گیر دعاوی حقوق هستند به دلیل تعطیل بودن تعداد زیادی از نیروهای شاغل در این پروژها با مشکل بیکاری مواجه می شوند.بنابراین ایجاد راهکارهایی که بتواند منجر به کاهش دعاوی در پروژهای ساخت ساز بشود نه تنها هزینه های دستگاه قضایی را کاهش میدهد بلکه باعث جلوگیری از بیکار شدن تعداد زیادی از نیروی کار در استان لرستان شده که از نظر آمار بیشترین نرخ بیکاری را در کشور دارد
فرضیههای تحقیق
-1تفسیر نا صحیح شرایط عمومی و خصوصی پیمان باعث ایجاد دعاوی در پروژهای ساخت ساز می شود .
-2عدم پایبندی به بخشنامه های لازم الاجرا باعث ایجاد دعاوی در پروژهای ساخت ساز می شود.
-3عدم به موقع پرداختها باعث ایجاد دعاوی در پروژهای ساخت ساز می شود.
مفهوم ادعا
درخواست »چیزی« که حق بوده و یا حق تلقی می شود.
در پروژه های ساخت، کلمه چیزی معمولا" به هزینه اضافی که ناشی از کار مازاد بر قرارداد یا طولانی شدن زمان اتمام پروژه یا هر دو می باشد، گفته می شود، لذا با توجه به تعریف دو نوع ادعا در پروژه ها میتوان متصور شد
ادعاهای زمانی
ادعاهای زمانی، دعاوی ای می باشند که طی آن کارفرما یا پیمانکار بسته به شرایطی که با آن مواجه شده است، تقاضای تجدیدنظر در مدت زمان قرارداد را داشته و اصطلاحا" خواستار توسعهی زمان قرارداد می شود. این نوع ادعا می تواند از سوی هر یک از طرفین قرارداد اعم از کارفرما یا پیمانکار صورت می گیرد . به عنوان مثال، پیمانکار تعهدات خود را در زمان مقرر به انجام نرسانده و به این ترتیب موجب تاخیر در انجام پروژه شده است و یا کارفرما در زمان مقرر به درخواست های پیمانکار پاسخ نداده و موجب افزایش زمان قرارداد و هزینه های پیمانکار شده است
ادعاهای هزینه ای
ادعاهای هزینه ای، دعاوی ای هستند که در آن کارفرما یا پیمانکار به دلیل نقص عملکرد طرف مقابل متضرر شده و تقاضای جبران خسارت می کند. به عنوان مثال، پیمانکار مدعی می شود که به دلیل تحریم های خارجی، قادر نبوده است بخشی از تجهیزات مورد نیاز پروژه را به قیمت پیش بینی شده تهیه کند و لذا خواستار افزایش رقم قرارداد می شود و یا کارفرما مدعی می شود که به دلیل موجود نبودن نوع خاصی از کالا یا تجهیزات در بازار، پیمانکار از کالا و تجهیزات ارزان تری استفاده کرده است که باید مابه التفاوت آن در هزینه های پروژه محاسبه شود.
پیمانکار طی پیمانی که به همراه شرایط و مدارک الحاقی می باشد متعهد می شود کارهایی مشخص و در بازه ی زمانی معین و با هزینه و کیفیتی تعیین شده انجام دهد و مبالغ پولی را براساس شرایط قرارداد از کارفرما دریافت نماید . هر عاملی که سبب بروز اختلال در تعهدات مندرج در قرارداد شود احتمالا توسط پیمانکار و کارفرما در معرض ادعا قرار می گیرد. در واقع ادعا ، ابزاری برای اثبات حقی برای جبران هزینه ها یا زمان تحمیل شده خارج از قرارداد و اثبات مالکیت زمان و هزینه است
فرآیند مدیریت ادعا
بر اساس توسعه استاندارد جهانی مدیریت پروژه Extension of PMBOK مدیریت ادعاها مشتمل برچهار فرآیند به شرح زیر می باشد:
-1 شناسایی ادعا - Claim Identification -
-2 کمی کردن ادعا - Claim Quantification -
-3 ممانعت از ادعا - Claim Prevention -
-4 راهحل یا توافق ادعا - Claim Resolution -
با بررسی و تحلیل دقیقتر موضوع و در راستای پاسخ نیازهای تمامی ارکان پروژه میتوان فرایندهای مورد نیاز مذکور را به صورت زیر اصلاح کرد. اجرایی شدن آنها در هر یک از ارکان پروژه به شکلگیری و اقدام در چارچوب وظایف،تعهدات،مسؤولیتها و اختیارات خود بسیار کمک کرده و در نهایت در هدایت و اتمام موفقیتآمیز پروژه بسیار مؤثر واقع خواهدشد.
- شناسایی ادعا
- کمی کردن ادعا
- برنامهریزی ادعا
- راهحل یا توافق ادعا
مرحله برنامهریزی کلیم به دو بخش دریافت یا ایجاد ادعا Claim Prevention و پیشگیری از ادعاClaim Generating تقسیم میشود که با توجه به موقعیت هر یک از ارکان پروژه در هر موضوعی به صورت تحکیم انجام بهموقع و با کیفیت تعهدات خود و دیگر ارکان تعریف میشود.
