بخشی از مقاله
چکیده
صنعت ریلی ازجمله صنایع پرسابقه اقتصادی در ایران و جهان است . در فرایند رشد طبیعی اقتصاد ایران ، روند توسعه و پیشرفت صنعت ریلی متناسب با نیازهای اقتصادی جامعه نبوده است . عدم توسعه صنعت ریلی کشور متناسب با نیازها و ضرورت های اقتصادی ، به مانعی در راه توسعه و رشد اقتصادی کشور نیز تبدیل شده است.
انتقال تکنولوژی یکی از روش های دستیابی به تکنولوژی و کاستن فاصله و شکاف صنعت ریلی کشور با صنایع برتر ریلی در جهان است به شرط آنکه این انتقال به صورت آگاهانه و با در نظر گرفتن همه جوانب انتقال صورت گیرد ، امری که به نظر می آید با توجه به فراوانی و سابقه چندین ساله آن در صنایع ریلی کشور تا کنون موفق نبوده است.
در این پژوهش به منظور ارتقاء سطح دانش فنی صنایع ریلی کشور در جهت دستیابی به انواع تکنولوژی های جدید به روش خرید تجهیزات به مطالعه و شناسایی شاخص های کلیدی در این زمینه و رتبه بندی هریک از این عوامل و معیار ها به روش آنتروپی شانون پرداختیم. شایان ذکر است که این روش به عنوان یکی از مناسب ترین روش های انتقال تکنولوژی در صنایع ریلی و نیز غالب صنایع کشور شناخته شده می باشد
عوامل و معیارهای شناسایی شده در چهار دسته کلی طبقه بندی شدند که عبارتند از عوامل مربوط به انتقال دهنده تکنولوژی ، عوامل مربوط به گیرنده تکنولوژی عوامل مربوط به تکنولوژی و همچنین معیار های مربوط به عقد قراردادهای انتقال تکنولوژی ، که تا کنون از دید خبرگان صنعت و تکنولوژی پنهان مانده بود و در معیار های انتقال تکنولوژی به صورت خاص به آن پرداخته نشده بود .
مقدمه
رشد سریع تکنولوژی ها و شکاف تکنولوژیک موجود بین کشور های در حال توسعه یا کمتر توسعه یافته با کشور های توسعه یافته موجب توجه ویژه صاحبان صنایع و مدیران بنگاه های اقتصادی به خرید و انتقال بهترین و جدید ترین تکنولوژی ها به داخل مرزهای کشور شده است. بهره گیری مناسب از تکنولوژی مهمترین عامل در توسعه اقتصادی کشورهاست. این فرآیند پیچیده بوده و در صورت عدم تسلط طرفین بر اصول و رویه های صحیح فرآیند، می تواند به موضوعی چالش برانگیز مبدل گردد.
صنایع بزرگ کشور ما من جمله صنعت ریلی کشور با وجودتجربه چندین ساله خود در امر انتقال تکنولوژی هنوز نتوانسته اند در مقوله انتقال تکنولوژی به صورت اثربخش و کارا عمل کنند. همین امر باعث گردید تا مشکلات بزرگی پیرامون انتقال ، پذیرش و استفاده تکنولوژی ها توسط کاربران مطرح گردد . با وجود صرف هزینه های هنگفت و سرمایه گذاری برای تولید ، خرید و انتقال تکنولوژی ، گزارش ها حاکی از آن است که کاربران بالقوه به رغم دسترسی به تکنولوژی های جدید ، از آنها استفاده نمی کنند
بخش مهمی از این عدم موفقیت به دلیل عدم توجه جدی سازمان به عوامل غیر فنی نظیر عوامل انسانی ، سازمانی و فرهنگی و است که عوامل اصلی تعیین کننده در اثر بخشی سیستم های جدید هستند . - کابررا و دیگران ، - 2001 به عبارتی این مساله که چرا افراد ، یک تکنولوژی را می پذیرند و از آن استفاده می کنند و یا از پذیرش آن سرباز می زنند و در مقابل آن مقاومت می کنند ، از مهم ترین مباحث در زمینه تکنولوژی است
در سالهای اخیر مدلهای مختلفی در زمینه انتقال تکنولوژی مطرح شده و عوامل تاثیر گذار بر این فرآیند از جنبه های گوناگون مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. - ماتیسون و دیگران ، - 2001 اما هنوز در زمینه انتقال تکنولوژی و کارایی و اثربخشی انتقال با وجود تجربه چندین ساله صنایع کشور ، پیشرفت قابل توجه و چشم گیری مشاهده نمی شود یا به عبارت دیگر آن طور که انتظار می رود صنعت ریلی کشور در انتقال تکنولوژی به شکل موفقیت آمیزی عمل نکرده است .
انتخاب عوامل کلیدی موفقیت 1 از میان کلیه عوامل تاثیر گذار بر انتقال تکنولوژی به صورت عام و پذیرش تکنولوژی2 به صورت خاص و اولویت بندی آنها می تواند منجر به پوشش حداکثری آنها و در نتیجه انتقال موفقیت آمیز تکنولوژی مورد نظر با امکانات موجود در سازمان گردد
ازآنجایی که عوامل حیاتی موفقیت وجود دارند و خلق نمی شوند ، از این رو باید آنها را شناسائی و کشف کرد . عدم توجه به این عوامل کل سیستم و فرآیند را با خطر اساسی و شکست پروژه در اجرا مواجه می نماید . عوامل کلیدی عناصری هستند که برای اجرای موفقیت آمیز هرنوع اقدام اولیه در جهت بهبود کیفیت ، ضروری می باشد و در مرحله توسعه طرح های کاربردی ، شناسایی این عوامل به عنوان محرکی برای دست اندر کاران مفید خواهد بود
به منظور حرکت در جهت خوداتکایی تکنولوژیک ، بایستی مشکلات و تنگناهای موجود در این زمینه مشخص گردند. سپس چگونگی ایجاد زمینه های لازم به منظور بومی کردن و توسعه تکنولوژی روشن شود. نتیجه نهایی این فرآیند برای گیرنده تکنولوژی، نباید چیزی جز توان بکارگیری، تکرار، بهبود و حتی فروش مجدد تکنولوژی باشد.
مروری برمفاهیم مرتبط با تکنولوژی
2-1 مدیریت تکنولوژی
فرایندی است که همه فعالیت های شناسایی ، انتخاب ، اکتساب و بهره برداری و حفاظت از تکنولوژی های یک بنگاه را در برمی گیرد.
منظور از مدیریت تکنولوژی مدیریت سیستم های است که به ایجاد ، کسب و استفاده از تکنولوژی کمک می کنند.
مدیریت تکنولوژی دانشی است که به تدوین و اجرای سیاست هایی جهت مواجهه با تغییرات تکنولوژیکی و استفاده موثر از آن و تاثیر تکنولوژی بر جامعه، سازمآن ها، افراد و طبیعت می پردازد و هدف از آن، هدایت و تشویق نوآوری، افزایش رشد اقتصادی و کمک به استفاده مسوولانه از تکنولوژی درجهت منافع بشریت است.
2-2 تکنولوژی
جامعه شناسان ، اقتصاد دانان و علمای علم مدیریت و غیره هر کدام تعاربف خاصی برای تکنولوژی دارند اما به طور اجماع تکنولوژی را کلیه دانشها ، فرآیندها ، ابزارها ، روشها و سیستمهای بکار رفته در ساخت محصولات و ارائه خدمات می دانند ، به بیان دیگر تکنولوژی روش انجام کار و ابزاری است که توسط آن به اهداف خود نائل می شویم.
2-3 انتقال تکنولوژی
انتقالی تکنولوژی فرایندی است که درای مراحل مختلفی بوده و از انتخاب روش مناسب انتقال آغاز می گردد و در نهایت به توسعه و انتشار آن در محل میزبان و یا گیرنده تکنولوژی ختم می گردد.
وارد نمودن عوامل تکنولوژیک خاص از کشور های توسعه یافته به کشور های در حال توسعه تا این کشورها را قادر به تهیه و بکار گیری ابزار های تولیدی جدید و گسترش و توسعه ابزارهای موجود سازد.
انتقال فناوری عبارت است از انتقال دانشی که منجر به بهبود ظرفیت فناورانه4 یک کشور شود
2-4 روش های انتقال تکنولوژی
منظور از روش های انتقال تکنولوژی ، مجموعه ای از فعالیت ها تحت شرایط از پیش تعریف شده می باشد که طی آن تکنولوژی مورد نیاز متقاضی ، در اختیار وی قرار می گیرد . روش های انتقال تکنولوژی بسته به نوع تکنولوژی و شرایط گیرنده و انتقال دهنده آن متفاوت است.
برخی از متداول ترین روش های انتقال تکنولوژی به شرح زیر می باشند : انتقال تکنولوژی به روش سرمایه گذاری مستقیم خارجی5 انتقال تکنولوژی به روش سرمایه گذاری مشترک انتقال تکنولوژی به روش قراردادهای تحت لیسانس6 انتقال تکنولوژی به روش قراردادهای کلید در دست یا خرید کل کارخانه انتقال تکنولوژی به روش مهندسی معکوس7
2-5 انتقال تکنولوژی به روش خرید تجهیزات
یکی از پرکاربردترین روش های انتقال تکنولوژی در کشورهای در حال توسعه ، خرید تجهیزات و ماشین آلات صنعتی می باشد که نقش مهمی را در بهبود ساختار صنعتی و قابلیت های فنی گیرنده تکنولوژی ، ایفا می کند
کشورهای درحال توسعه با بهره گیری از یک دیپلماسی خوب و همه جانبه قادر به خرید تجهیزات تکنولوژیک خواهند بود . در صورتی که بتوانند با بهره گیری از روش های متداول به استخراج دانش فنی موجود در تکنولوژی وارداتی پی ببرند. می تواند با ایجاد تغییرات دلخواه در تکنولوژی همگام با بومی سازی تکنولوژی وارداتی منطبق با شرایط جامعه خویش ، نیاز های فنی و صنعتی جامعه خود را رفع کنند.
