بخشی از مقاله
چکیده
توسعه چشمگیر فناوری های اطلاعات و ارتباطات و گسترش اینترنت از یک سو و نیاز مدیریت شهری به ایده های نو دراداره شهرها و ضرورت ارتقاء مشارکت شهروندان از سوی دیگر، ما را در برابر دروازه های شهرهای الکترونیک قرار داده است. وقتی از شهر الکترونیک سخن به میان می آید نظرها به یک مکان سوق داده می شود، همان مسآله ای که باعث می شود شهر مجازی و شهر الکترونیک یا شهر اینترنتی در ذهن ها تداعی شود.
آینده نگاری - - Foresight، مفهوم گسترده ای است که ویژگی های موج سوم مدیریت - تغییر برای انطباق با محیط آینده - در آن معنا می یابد؛ به طوری که درآینده نگاری جوامع و سازمانها با تعامل و هماندیشی و به دور از هر گونه بخشی نگری به استقبال دگرگونیهای آینده میروند و میکوشند خود را نه تنها با محیط فعلی، بلکه با محیط آینده سازگار و هماهنگ سازند.
بنابراین هدف این پژوهش بررسی نقش شهر الکترونیک و عواملی که باعث می شود که این مفهوم را به عنوان واقعیتی عینی برای شهرهای آینده در نظر گرفت. روش پژوهش در این تحقیق توصیفی- تحلیلی است. یافته های این تحقیق نشان می دهد که شهر الکترونیک باعث ایجاد توسعه شهرها در راستای چشمگیر فناوری های اطلاعات و ارتباطات و گسترش اینترنت در جهت پایداری شهرها گردیده است. و همینطور زمینه ای را برای ایجاد شهر هوشمند که تکامل یافته ترین نوع از شهرها است، می شود. نتایج تحقیق نیز حاکی از این است که ایجاد شهر الکترونیک در شیراز به عنوان بزرگترین کلان شهر جنوبی ایران ضرورتی انکار ناپذیر است..
-1 مقدمه
-1-1 بیان مسئله
فناوری های نوین اطلاعاتی و ارتباطی چهره سنتی جوامع را دگرگون ساخته است. عصری که در آن زندگی می کنیم را عصر اطلاعات می نامند. عصری که اساس ایجاد آن بر پایه اطلاعات است و مولفه اصلی آن دانش است. هر روز تعداد زیادی از مردم به شبکه های جهانی متصل و اطلاعات مورد نیاز خود را ظرف کمتر از چند ثانیه بدست می آورند. از این رو حصول اطمینان از کاربرد فناوری اطلاعات در همه ابعاد زندگی و سیستم های اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی موجب تحولی بزرگ در شیوه زندگی، کار و فعالیت آنها و از حقوق اساسی هر شهروندی به حساب می آید.
درجوامع کنونی عواملی نظیر افزایش فقر و بی عدالتی اجتماعی و اقتصادی، افزایش جمعیت، افزایش شهرنشینی، مشکلات عدیده ای را گریبانگیر شهروندان و مدیران شهری برای اداره و مدیریت شهرها نموده است. برای حل مشکلات نظریات مختلفی در مورد توسعه ارائه شده است. با توجه به تلاش های نظری در باب تعریف توسعه و تبیین جنبه های اساسی آن، هم اکنون توسعه پایدار بعنوان مفهومی که مورد قبول اکثر نهادهای بین المللی و محققین است بوجود آمده است. از طرفی شهر الکترونیک یکی از مفاهیم نوظهور است که با پیشرفت فناوری اطلاعات و ارتباطات پدید آمده است و قابلیت حل بسیاری از مشکلات بغرنج و پیچیده زندگی بویژه در کلان شهر ها را دارد
بعلاوه تغییر مفهوم شهر در دنیای جدید، زاده تکنولوژی های جدید ارتباطی است اما این پدیده دلیل کافی برای گسترش آن نیست. تکنولوژی های نوین ارتباطی به وجود آمدن این تغییرات را در مفاهیم و پدیده های جهان ایجاد و بقای آن ها را نیز تضمین می کنند. از طرفی این خود انسان ها هستند که به گسترش و افول یک پدیده کمک می کنند. این که درک می کنند این پدیده می تواند نیازهای فعلی آن ها را رفع کند و مشکل گشای آنان باشد . تولد، رشد و گسترش شهرهای مجازی نیز تابع همین قضیه است. شهر مجازی اگرچه نتیجه تکنولوژی ها و مصنوعات بشری است اما گسترش آن هم بسته به انسان هاست
در هر حال همین انسان ها از طفل نوپای شهر مجازی به گرمی استقبال کرده اند و زمینه رشد هرچه سریع تر آن را نیز فراهم نموده اند. اکنون شهرهای مجازی به موازات شهرهای واقعی فعالیت می کنند - عاملی، . - 1384 ظهور شهر مجازی در درجه اول موجب کاهش حرکت جمعیت در شهر واقعی و در درجه ی بعدی فضاهای همزمان را بدون فرسایش و اصطکاک با یک هندسه ی موازی امکان پذیر می سازد.
همچنین شهر الکترونیک یکی از خاستگاههای مدیران شهری و شهروندان در عرضه کردن و مورد استفاده قرار دادن خدمات شهری است. شهر الکترونیک عبارت است شهری که اداره امور شهروندان شامل خدمات و سرویسهای دولتی و سازمانهای بخش خصوصی به صورت بر خط و شبانه روزی، در هفت روز هفته با کیفیت و ضریب ایمنی بالا با استفاده از ابزارهای فناوری اطلاعات و ارتباطات و کاربردهای آن انجام می شود. بعبارتی در شهر الکترونیکی تمام خدمات مورد نیاز ساکنان از طریق شبکه های اطلاع رسانی تامین می شود. بنابراین با توجه به نقش بنیادی و کلیدی فناوری اطلاعات و ارتباطات در تسهیل فرآیند گذار و تغییر از جامعه صنعتی به جامعه اطلاعاتی و رشد فزاینده فناوری های اطلاعات و ارتباعات این فرصت را پیش روی دولت ها قرار داده است تا با تغییرات بنیادی در در بدنه ی خود راه را برای ارائه ی هر چه بهتر خدمات به شهروندان فراهم سازند.
از این رو بیش از یک دهه است که پروژه های ایجاد شهر الکترونیک در کشورهای مختلف کلید خورده است. در ایران نیز دولت گامهایی در ایجاد چنین شهری با سه محور دولت الکترونیک، تجارت الکترونیک وآموزش الکترونیک، برداشته است - هادیلی و زینالی،» . - 35:1389کارت های هوشمند«، »بانکداری الکترونیک «، »آموزش الکترونیک«، »سلامت الکترونیک«، »تجارت الکترونیک«، »دولت اکترونیک« و... واژه هایی هستند که هر روزه به گوش شهروندان می رسند، اما تمام این ها وقتی در شهری واحد کنار هم جمع می شوند، »شهر الکترونیک« را به وجود می آورند.
-1-2 اهمیت تحقیق
با توجه به ضرورت های توسعه در شهرهای مختلف، به خصوص شهرهای ایران نیازمند شکل جدیدی از ارتباطات و فناوری ها می باشیم که بتواند باعث افزایش سرعت حرکات جمعیتی و کاهش ترافیک، کاهش اتلاف انرژی و جلوگیری از آلودگی و تخریب محیط زیست شود. شهر الکترونیک، بهترین بستر برای توسعه فناوری اطلاعات در جهان است. روزانه بسیاری از مردم در شهرهای کوچک و بزرگ با مشغولیت ها و درگیری های زیاد برای انجام امور روزانه خود روبرو هستند. فناوری اطلاعات نقش عمده ای را جهت تسهیل و تسریع این امور برعهده دارد - Dpepa,2002:11 - ، بنابراین سازمان های مهم نظیر شهرداری ها در شهرهای بزرگ که به نوعی قلب تپنده شهر محسوب می شوند باید دست از روش های پیشین برداشته و وارد دنیای الکترونیک و مجازی شوند
-1-3 پیشینه تحقیق
حضور اینترنت در ابتدا با نام آرپانت و از اوایل دهه 1960 میلادی در وزارت دفاع آمریکا و به علت هراس وزارت دفاع آمریکا در برابر خطرهای ناشی از جنگ هسته ای و احتمال نابودی مخابرات آمریکا توسط قدرت رقیب - شوروی - ، شروع و در سال 1969 با همکاری دانشگاه کالیفرنیا و دانشگاه هاروارد توسعه یافت - کاستلز، . - 33:1382 از طرفی هم واژه دولت الکترونیک در سال 1997 میلادی در ادبیات سیاسی دولتی آمریکا مطرح گردید و به طور کلی مهندسی مجدد دولت از طریق فناوری اطلاعات را دنبال می کرد. در سال 1998 موسسه علمی ملی در آمریکا، نخستین برنامه دولت الکترونیک را برای پیاده سازی تهیه کرد
با این وجود شهر الکترونیک واژه ی جدیدتری می باشد. تحقیقات نشان داده بین شهرالکترونیک و توسعه پایدار ارتباط تنگاتنگی وجود دارد. با توجه به مفهوم توسعه ی پایدار که عبارت است از توسعه ای که نیازهای حال انسان را با توجه به توانایی نسل آینده در دریافت نیازهایش مد نظر دارد . - WCED,1987 - همچنین در ایران فرج االله رهنورد و داریوش محمدی - 1386 - در پژوهشی تحت عنوان » ارزیابی مراحل تکاملی دولت الکترونیک در ایران« میزان تحقق دولت الکترونیکی در ایران را با توجه به ویژگی های دیدارگاه وب سایت های دستگاههای اجرایی مورد ارزیابی قرار داده اند .
در این پژوهش برای ارزیابی ویژگیهای دیدارگاههای دستگاههای اجرایی مدل مراحل دولت الکترونیکی سازمان ملل به کار گرفته شده است. یافته های این تحقیق حاکی از آن است که در مجموع وزارتخانه ها و موسسه های دولتی در مراحل اولیه تحقق دولت الکترونیکی قرار دارند، اما تحقق دولت الکترونیکی از یک الگوی خطی پیروی نمی کند. بررسی تاثیر فناوری اطلاعات و ارتباطات - شهرالکترونیک - بر ساختار کالبدی شهر از دیدگاه کارکنان منطقه 1 شهرداری تبریز پژوهش دیگری است که توسط حضرتی و خدیوی انجام گرفته و به این نتیجه رسیده است که فناوری اطلاعات و ارتباطات بهترین راهکار و ابزار برای ار ائه ی خدمات به شهروندان می باشد. دیگر نیازی به حرکت فیزیکی شهروندان برای دسترسی به خدمات دولتی و نهادهای خصوصی نیست. فناوری اطلاعات در جهان به طور چشمگیری در حال توسعه بوده و تمامی فعالیتهای روزمره بشر را تحت تاثیر قرار داده است و شهرها را دگرگون ساخته است
-1-4 روش تحقیق
روش تحقیق در این پژوهش توصیفی - تحلیلی و روش جمع آوری و گردآوری اطلاعات کتابخانه ای و اسنادی می باشد. در بررسی اسناد و مدارک سعی شده است حد الامکان از آخرین منابع فیش برداری شود. همچنین این تحقیق در سه مرحله انجام شده است:
-1 گردآوری منابع و اسناد در مورد موضوع مورد مطالعه
-2 تجزیه و تحلیل منابع موجود و همچنین بیان وضعیت شهر شیراز -3 نتیجه گیری و ارائه ی راهکارها
-1-5 محدوده ی مورد مطالعه
شهر شیراز، مرکز استان فارس به طول 40 کیلومتر و عرضی متفاوت بین 15 تا 30 کیلومتر با مساحت 1268 کیلومتر مربع به شکل مستطیل و از لحاظ جغرافیایی در جنوب غربی ایران و در بخش مرکزی فارس قرار دارد. اطراف شیراز را رشته کوههاینسبتاً مرتفعی به شکل حصاری استوار، احاطه کردهاند که از لحاظ سوق الجیشی و حفظ شهر اهمیت ویژه ای دارند. مختصات جغرافیایی شیراز عبارتست از 29 درجه و 36 دقیقه شمالی و 52 درجه و 32 دقیقه و ارتفاع آن از سطح دریا بین 1480 تا 1670 متر در نقاط مختلف شهر متغیر است. جمعیت این شهر در سال 1385 خورشیدی بالغ بر 808،214،1 نفر بوده که این تعداد در سال 1388 خورشیدی به 073،455،1 افزایش پیدا کرده است.
