بخشی از مقاله
-1 چکیده:
از زمان شکلگیری سازمانها در طول دوره های مختلف، از الگوها و مدل های متعددی جهت ارزیابی عملکرد استفاده شده است. سازمانها به فراخور نیاز در ابتدا تنها از شاخصها و معیارهای محدودی برای ارزیابی عملکرد استفاده میکردند. تغییر و تحولات سریع و توسعهی روزافزون ارتباطات و همچنین تحولات شگرف دانش مدیریت، گسترش فعالیتها و حوزههای عملکردی سازمانها، پویایی محیط و مطرح شدن موضوعها و مسائل نوین مدیریتی و مسئولیت اجتماعی و... سازمانها را بر آن داشت تا به این مدلها به شاخصهای محدود اکتفا نکنند.
از اینرو مدلهای جامع و چندمعیاره برای ارزیابی سازمانها شکل گرفت و بهتدریج تکامل یافت. بهطور کلی الگوها و مدلهای مختلفی جهت ارزیابی عملکرد سازمانی مطرح است که سازمانها را از ابعاد مختلف مورد ارزیابی قرار میدهند و با درنظرگرفتن شاخصهای چندگانه، ابزارهای مناسبی را برای ارزیابی عملکرد سازمانهای نوین فراهم میسازند
سازمان های نظامی نیز از این امر مستثنا نبوده، نیاز به الگویی برای ارزیابی عملکرد خود دارند. با توجه به رسالت خطیر نیروهای مسلح در عرصه امنیت کشور و با هدف پاسخگویی به نیازهای جامعه، الگوی ارزیابی و مدیریت عملکرد این سازمان ها طراحی و تدوین گردیده است. بنابراین، سؤال اساسی این است که الگوی مناسب ارزیابی عملکرد سازمانی که بتواند چارچوب مناسبی برای تجزیه و تحلیل نقاط قوت و ضعف سازمان های نظامی ج ا ا در رابطه با عملکرد ارایه نماید و بستر بهبود عملکرد سازمانی آن ها را فراهم آورد، کدام است؟
بررسیهای انجام شده، نشان میدهد که مدلهای ارزیابی متوازن - BSC - و تعالی سازمانی - EFQM - در صورت تلفیق میتوانند چارچوب مناسبی را برای ارزیابی عملکرد فراهم نمایند؛ زیرا این دو مدل، صرفنظر از شباهتهای مهمی که دارند، دارای منشأ متفاوتی میباشند و میتوانند همپوشانی مناسبی را ایجاد نمایند. لذا، الگوی ارایهشده در این مقاله، جهت ارزیابی و مدیریت عملکرد سازمانی مبتنی بر تلفیق این دو مدل میباشد.
در طراحی این الگو از متدولوژی روش ارزیابی متوازن و مدل تعالی سازمانی الهام گرفته و در تدوین ابعاد و مؤلفههای این الگو نیز شرایط و مقتضیات سازمان های نظامی لحاظ گردیده است.
با توجه به موضوع تحقیق، نوع تحقیق از نظر هدف کاربردی و از نظر ماهیت پیمایشی است. از طرف دیگر با توجه به اینکه، الگوی تحقیق و معیارهای استخراج شده از مبانی نظری، از طریق نظرسنجی از خبرگان مورد بررسی و تایید نهایی قرار گرفتهاند، لذا روش تحقیق پژوهش حاضر، مبتنی بر شیوه دلفی میباشد. در این تحقیق، برای رسیدن به اجماع نظر خبرگان در مورد ابعاد و مؤلفههای ارزیابی عملکرد 40 نفر از خبرگان این امر، اجماع نظر نهایی حاصل شد. جامعه آماری این تحقیق را اساتید و خبرگان حوزه مدیریت و ارزیابی عملکرد سازمانی و آشنا با سازمان های نظامی تشکیل میدهند که افراد نمونه به صورت هدفمند انتخاب گردیدهاند، لذا روایی محتوایی مدل و ابعاد، مؤلفههای آن با بهرهگیری از نظرات خبرگان حاصل شد.
در بررسی رابطه بین ابعاد و مولفههای آن با بهرهگیری از نرمافزار تحلیلآماری SPSS و آزمون همبستگی همگرا- واگرا و آزمون اسپیرمن مورد محاسبه کمی آماری قرار گرفت و برای رتبهبندی مولفهها از آزمون تحلیل واریانس فریدمن بر روی داده های حاصل از نظرسنجی از خبرگان انجام شد و کلام آخر اینکه الگوی ارزیابی و مدیریت عملکرد سازمانهای نظامی شامل ابعاد رشد و یادگیری - با مؤلفههای آموزش،انگیزش، مشارکت، فرهنگ یادگیری و مدیریت دانش - ، بعد ظرفیت و توان - با مؤلفه های ساختارسازمانی، مدیریت و رهبری، منابع و فناوری اطلاعات و ارتباطات - ، بعد سازگاری و انسجام - با مؤلفههای تجزیهتحلیل محیطی، انطباقپذیری محیطی، روابط محیطی و برون سازمانی و انسجامدرونسازمانی - و بعد آمادگی و اقدام - با مؤلفههای آمادگیمنابع انسانی، آمادگی تجهیزاتی، آمادگی یگانی و اقدام عملیاتی - مورد تأیید قرار گرفت.
-3 مقدمه:
تاثیرات بالقوه مدیریت مبتنی برعملکرد در سرعت بخشیدن به فرآیندها و نیز کاهش هزینههای سازمانی از این رویکرد مدیریتی ابزاری توانمند ساخته است که توانسته بطور روزافزون توجه سازمانهای مختلف را به سمت خود جلب نماید. همه سازمانها به نوعی درگیر مقوله ارزیابی عملکرد سازمانی هستند، آنچه که بر آن توافق ندارند عبارت از چارچوب ها، روشها و فرآیندها میباشد
امروزه سازمانها در محیطی پویا، پر ابهام و متحول فعالیت میکنند. یکی از بارزترین ویژگیهای عصر حاضر، تغییر و تحول شگرف و مداومی است که در طرز تفکر، ایدئولوژی، ارزشهای اجتماعی، روشهای انجام کار و بسیاری از پدیده های دیگر زندگی به چشم میخورد. کثرت تغییرات نیز که سازمانها با آنها مواجه اند، از چنان فشار ونیرویی برخوردار است که هر نوع مقاومتی را در هم کوبیده و همه را با خود به جلو می برد. به عبارت دیگر، وسعت و تنوع نیروی تغییری که بر پیکر سازمانهای امروزی وارد می آید، به قدری زیاد است که برای آنها چارهای جز انطباق و پاسخگویی با این تغییرات وجود ندارند. بنابراین سازمانها که - خواه تجاری، خدماتی و یا نظامی - برای پاسخگویی به نیازهای محیطی شکل میگیرند، لذا سازمانهایی موفق هستند که بتوانند نیازهای محیط را تامین کنند.
بررسی الگوهای مرسوم و علمی برای ارزیابی عملکرد سازمانها در جهان، بیانگر ضرورت توجه به نحوهی عملکرد و کارآمدی و اثربخشی این عملکرد و توجه به اثرات عملکرد میباشد.
علاوه بر ضرورت توجه به ارزیابی مطلوب عملکرد سازمانی، توجه به نظامی که در قالب آن، هم ارزیابی بهصورت مطلوب انجام گیرد و هم نتایج حاصل از ارزیابی بهصورت مطلوب و در قالب یک سازوکار مناسب، تأثیرگذار باشد، یکی از مهمترین ضرورتهای اثربخشی ارزیابی عملکرد سازمانها میباشد. لذا، این مقاله، بهمنظور ارایهی الگوی ارزیابی و مدیریت عملکرد برای سازمانهای نظامی، ابتدا روشهای متداول ارزیابی عملکرد سازمانی را معرفی، و سپس با توجه به نیاز این سازمانها و با تکیه بر نوع مأموریت، ساختار سازمانی و نیروی انسانی آنها، اقدام به ارایه الگوی ارزیابی عملکرد سازمانی برای این سازمانها مینماید
-4 بیان مسئله و ضرورت تحقیق:
یکی از سوالات اساسی که همواره در خصوص عملکرد هر سازمانی مطرح می شود این است که در طی دوره زمانی معین تا چه حد قادر بوده تا از حیث عملکرد مطابق با انتظارات از آن سازمان عمل نماید، اما در حال حاضر ارزیابیهای موجود به صورت نظاممند و جامع نبوده، در مجموع می توان گفت: فرآیند شفاف و منسجمی در نظام ارزیابی عملکرد سازمان های نظامی به گونهای که موجب رفع نواقص و کمبودها، و ایجاد انگیزه و زیرساخت های مناسب جهت ارتقای عملکرد آن شود، ملاحظه نمی شود، لذا این سازمان ها نیازمند نوعی از نطام ارزیابی عملکرد بومی شده و منحصر به فردی هستند که با توجه به این تنوع - ماموریت، سازمان، ساختار،نیروی انسانی و.... - بتواند:
1. عملکرد این سازمانها را سنجش نماید،
2. آن چیزی را سنجش نماید، که بدنبال اندازه گیری آن می باشد - روایی و اعتبار - .
3. این سنجش از دقت قابل قبولی برخوردار باشد، - پایایی - و
4. منطبق بر نیازمندی این سازمانها باشد.
لدا سئوال اساسی این است که الگوی ارزیابی عملکرد سازمانهای نظامی- که بتواند چارچوب مناسبی برای تجزیه و تحلیل نقاط قوت و ضعف این سازمانها در رابطه با عملکردشان ارایه نماید، و بستر بهبود عملکرد سازمانی را فراهم آورد،- کدام است؟
1. این الگوی دارای چه ابعاد و مؤلفه هایی است؟
2. روابط منطقی بین ابعاد و مؤلفههای الگوی ارزیابی عملکرد سازمان های نظامی چگونه است؟
3. ابعاد و مؤلفههای الگوی ارزیابی عملکرد سازمان های نظامی از چه امتیازاتی برخوردارند؟
