بخشی از مقاله
پارادایم یادگیری مادام العمر، رویکردی کاربردی در آموزش پرستاری
چکیده
عدم یادگیری پیوسته و تطبیق فعال آموخته ها با شرایط پویای زندگی، غیر روز آمد شدن سریع داده ها را در پی خواهد داشت. امروزه پارادایم جدیدی در راه آموزش پزشکی و مراقبت های بهداشتی مطرح است که برخی از عناصر آن عبارتند از: الگوی یادگیری آموزش مداوم ، نیاز به توسعه ی آموزش مبتنی بر کامپیوتر، روش های جایگزین انتقال دروس و ارتباطات در آموزش پزشکی. این شیوهها می توانند جایگزین اشکال سنتی تر آموزش باشد. پرستاری به عنوان حرفه ای که منجر به تغییر و پیشرفت در سلامتی می شود شناخته شده است از این رو برای رویارویی با چالش های موجود در این مسیر، پرستاران باید تعهد به یادگیری مادام العمر را تمرین کنند. این مقاله با روش مروری و با برسی پایگاه های اطلاعاتی، مقالات و کتب مطرح در این زمینه نگارش شده و در آن به بررسی جنبههای تئوری یادگیری مادام العمر و کاربرد آن در آموزش پرستاری پرداخته شده است.یادگیری مادام العمر یک فرآیند اساسی است که پرستاران را مجهز به مهارت های تخصصی و دانش مواجهه با نیازهای بیماران، و توسعه خدمات منجر به بهبود سلامت می کند. سیستم بهداشت و درمان در حال تحول به پرستارانی نیاز دارد که در توسعه ی مداوم شغلی، آموزش های پیشرفته پرستاری و توسعه ی الگوهای حرفه ای مراقبت پیشرو هستند. سازمان های معتبر، مدارس پرستاری، سازمان بهداشت و درمان و اساتید شایسته حرفه های بهداشتی گوناگون باید همکاری کنند تا مشارکت پرستاران، دانشجویان پرستاری و استادان را در زمینه ی یادگیری مادام العمر تضمین کنند.
کلید واژه: یادگیری مادام العمر،آموزش مبتنی بر کامپیوتر، فناوری اطلاعات و ارتباطات،آموزش پزشکی، آموزش پرستاری.
1
-1مقدمه
امروزه در جوامع پیشرفته دیگر نظام رسمی آموزش جوابگوی نیازهای آموزشی افراد نیست و برای پوشش این نیازها ناگزیر از نظامهای غیررسمی و شخصی بهره گرفته میشود. نظام غیررسمی و شخصی مفاهیمی اجتنابناپذیر در یادگیری مادامالعمر1 به حساب میآیند که آن را برای استفاده افراد قابلدسترس می کند.
در کنار مفاهیم آموزش غیررسمی، مفهوم دیگری با عنوان یادگیری مادامالعمر شکل گرفته است که ارتباط تنگاتنگ و همبستهای با دو
مفهوم آموزش غیررسمی و یادگیری شخصی دارد. یادگیری مادامالعمر همواره از شکلی به شکل دیگر، جدای از نظام رسمی آموزش در
جریان بوده است . دلیل این امر آن است که انسان در هر مرحله از زندگی تا زمانی که زنده و فعال است، به آموختن اطلاعات جدید نیاز
دارد(افضل نیا، .(1389 تأثیرات این رویکرد موجب شده است تا پارادایم جدیدی مبتنی بر یادگیری پیوسته در تمام طول عمر فرد، با
عنوان یادگیری مادامالعمر شکل بگیرد.
2
طبق نظر کروثر در یادگیری مادامالعمر شخص پیوسته در حال یادگیری است و مسؤلیت مدیریت یادگیری بر عهده وی محول شده است. همچنین کروثر بیان میکند که در یادگیری مادام العمر شخص چگونگی یادگیری را یاد میگیرد(ناپر، .(12006در جهانی که با تغییرات گسترده همراه است، استفاده از منابع محدود اطلاعات انباشتهشده در دوران آموزش رسمی و بهکارگیری آنها در مواقع لزوم در آینده قابل اتکا نیست. تمام این عوامل ایجاب میکند که یادگیری به یک دوره مشخص از زندگی افراد محدود نشود(ابراهیم زاده، .(1387 در توسعه فناوریهای آموزش به فناوری یادگیری، انتقال صرف دانستهها توسط معلم نه تنها نتیجه بخش نخواهد بود بلکه با بیراهه رفتن از مسیری که فناوری اطلاعات در پیش گرفته است، آثار مخربی را نیز در تعارض با نیازهای جامعه به وجود خواهد آورد؛ زیرا اگر یادگیری خلاق و خودانگیخته مولد علم می شود، در آموزش رسمی سنتی ارتباط یک سویه و منفعل شاگرد در برابر معلم به مصرف کامل دانش میانجامد، از طرف دیگر در روند یادگیری مادام العمر و در محیطهای یادگیری باز ارتباطهای عمودی معلم و شاگرد به ارتباطهای افقی و همسطح بین فراگیران تغییر مییابد که به افزایش تعاملات بین فرد در یادگیری مبتنی بر همکاری و شبکهای منجر می شود.
امروزه دانشگاهها و دیگر مؤسسات آموزش عالی به عنوان حوزههای صلاحیت کلیدی برای رشد و توسعه یادگیری مادامالعمر در نظر گرفته میشوند. بنابراین، در بسیاری از کشورها فشارهایی بر چنین مؤسساتی به منظور گسترش و توسعه آنها وجود دارد. دانشگاهها باید در جهت تغییر در برنامههای درسی و فن تعلیم وتربیت در راستای آمادگی بیشتر افراد برای حضور در جامعهی دانشمحور گام بردارند(مهر محمدی،.(1385از سوی دیگر، جهانی سازی و دامنه ی گسترده ی تغییرات در عرصه های گوناگون سبب پدید آیی دانش نو در رشته های مختلف علمی می شود که همراهی با این تغییرات ضرورتی انکار ناپذیر است.
همانطور که کناپر و کروپلی خاطر نشان می کنند، نکته ای که باید مورد تأکید قرار گیرد، آن است که افراد باید قادر به سازگاری با تغییراتی باشند که هم سریع است و هم فراگیر، تا هم به رشد و ارتقای خود و هم بهبود جامعه ای که در آن زندگی می کنند، کمک کنند. بدیهی است برای مواجه ی با تغییر، توانایی های کسب شده از طریق آموزش های رسمی کفایت نمی کند و افراد نمی توانند در طول تحصیلات خود حتی تا پایان دوره ی دکتری، مهارتها، نگرشها و شناخت های مورد نیاز در آینده را به دست آورند(به نقل از کریمی و همکاران، .(1388
این مهم در مورد رشته هایی چون پزشکی و پرستاری که دانش تخصصی در آن باید به سرعت به روز رسانی شود بیشتر خودنمایی می کند. مقاله ی حاضر در پی آن است که ضمن روشن ساختن ابعاد نظام یادگیری الکترونیکی، به پیاده سازی رویکرد یادگیری مادام العمر در آموزش پزشکی بپردازد.
-2طرح یادگیری مادام العمر برای آموزش پزشکی و پرستاری
با توجه به تغییر سریع فناوری و تأثیر آن بر ابعاد مختلف زندگی، انسان امروزه با حجم انبوهی از اطلاعات برای ادامه ی حیاط مواجه شده است. افزایش اطلاعات و هم راستایی آن با تغییرات گسترده و سریع موجب ناپایدار شدن اطلاعات شده است. در این شرایط دیگر اتکا به
3
انباشته های دانش و اطلاعات دوره مشخص از زندگی به عنوان دوره ی آموزش رسمی برای گذراندن مابقی عمر کافی نیست و در صورت نبود یادگیری پیوسته و تطبیق فعال آموخته ها بر شرایط پویای زندگی، موجب غیر روز آمد شدن سریع داده های موجود خواهد شد(افضل نیا، .(1389طبیعی است که این امر در علومی که سرعت به روز شدن دانش در آنها بالاتر است مهم تر می باشد. پزشکی به عنوان رشته ای تخصصی و تجربی که روزآمدی دانش در آن نسبت به بسیاری از رشته های دیگر در اولویت قرار دارد از این قاعده مثتثنی نیست و راهبردی که در محیط مبتنی بر وب می تواند برای این رشته مثمر ثمر باشد یادگیری مادام العمر است.
در گزارش کمیته ابتکار عمل اروپایی یادگیری مادام العمر((ELLI1 ارائه شده به اولین کنفرانس جهانی یادگیری مادام العمر نیز، دیدگاه جامع و نوینی از مفهوم یادگیری مادام العمر مطرح شده است. این کمیته، »یادگیری مادام العمر«را به صورت زیر تعریف می کند:
یک فرآیند حمایتی مداوم که افراد را برای کسب دانش، ارزش ها، مهارت ها و ادراک هایی بر می انگیزدو قادر می سازد تا آنان بخواهند در سراسر دوران زندگیشان، این ویژگی ها را به دست آورند و با اعتماد بهنفس، خلاقیت و لذت، در تمام نقش ها، شرایط و محیط ها آنها را به کار گیرند(مؤسسه بین المللی آموزش بزرگسالان، .(2010پارادایم جدیدی در راه آموزش پزشکی و مراقبت های بهداشتی مطرح است که برخی از عناصر آن عبارتند از: استفاده از الگوی یادگیری مادام العمر در این حوزه، نیازبه توسعه ی آموزش مبتنی بر کامپیوتر، روش های جایگزین انتقال دروس و ارتباطات در آموزش پزشکی. این شیوه می تواند جایگزین اشکال سنتی تر آموزش و یا حداقل مکملی برای آنها باشد.
پرستاری به عنوان حرفه ای که منجر به تغییر و پیشرفت در سلامتی می شود شناخته شده است. برای رویارویی با چالش های موجود در این مسیر، پرستاران باید تعهد به یادگیری مادام العمر را تمرین کنند(موسسه پزشکی، .(22009 رشد چشمگیرحجم اطلاعات موجب شده است تا دانش پزشکی دائماً در حال تغییر و تحول قرار گیرد، به طوری که هر 4 تا 5 سال به طور متوسط 50 درصد دانش پزشکی غیر روز آمد میشود. بنابراین دانشجویان پزشکی علاوه بر دانش تخصصی، باید مهارت-های مورد نیاز برای یادگیری مادام العمر را در طول دوره پزشکی بدست آورند(تاگاوا، .(20083یادگیری مادام العمر اشاره به انواع روش ها در سراسر مقاطع، از جمله کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری، مطالعه خود محور و آموزش رسمی و غیر رسمی مداوم دارد. پرستاران و پزشکان از کنار تخت بیماران گرفته تا دانشگاه در انجام مراقبت های بهداشتی- پزشکی پیشرو هستند. سیستم بهداشت و درمان در حال تحول به پرستارانی نیاز دارد که در توسعه ی مداوم شغلی، آموزش های پیشرفته پرستاری و توسعه ی الگوهای حرفه ای مراقبت پیشرو هستند. سازمان های معتبر، مدارس پرستاری، سازمان بهداشت و درمان و اساتید صلاحیت دار حرفه های بهداشتی گوناگون باید همکاری کنند تا مشارکت پرستاران، دانشجویان پرستاری و
استادان را در زمینه ی یادگیری مادام العمر تضمین کنند.
