بخشی از مقاله
چکیده
در جهان امروزکه همه چیز به سرعت در حال تغییر است، مدیران مدارس با چالش های گوناگونی مواجه هستند، به نظر می رسدو مدیران برای آن که بتوانند مؤثر واقع شوندو سازمان متبوع خود را برای انطباق با شرایط جهان آشفته امروز یاری دهند ضرورت دارد تا از آینده محوری و فرضیه هایی که تفکر فعلی آن را تشکیل می دهد آگاهی یابندو توانایی خود را در کاربست تصاویر جدید از آینده توسعه دهند.مفهوم آینده در مقوله سازمان مدرسه را می توان به مثابه راهبردی از ایجاد مزیت رقابت پایدار قلمداد نمود.به گونه ای که این پرسش مطرح می شود که علیرغم تلاش های فکری صاحبان اندیشه، چرا آینده محوری در ساختار آموزش و پرورش مورد غفلت واقع می شود؟چرا مدیران به دنبال جستجوو کشف آینده مطلوب بر نمی آیند؟
چرا عمده ی مدیران و برنامه ریزان در پی اهداف پایدار در آموزش و پرورش نیستند؟و دهها سّؤال از این دست صاحب نظران را برآن داشته تا با رویکردهای نوین به سازمان مدرسه بتوانند از این رهگذر، وضعیت های گوناگون آینده محوری شایستگی ها را پالایش نمایند. این که چه چیزی یک چالش را تشکیل می دهد بیشتر یک امر ذهنی است عوامل بیرونی تشکیل دهنده ی چالش ها می توانند ماهیت اجتماعی ،فرهنگی ، سیاسی، اقتصادی داشته باشد.عوامل درونی تشکیل دهنده چالش ها مرتبط با ناکارآمدی سیستم های نوآوراقتصادی با وجود شکاف هایی در زیر ساختارهای سخت یا زیرساختارهای نرم است.وجه اشتراک اغلب چالش های آینده محوری را می توان در موضوعاتی همچون چشم انداز، شناسایی اولویت ها، ایجاد تفکردرمورد آینده،شناسایی تهدیدهاو فرصت ها،پیش بینی ظهور و وقوع تکنولوژی ها،شناسایی نیازهای گوناگون ایجاد تفکرروبه جلو جستجوکرد.
کلیدواژه ها: چشم انداز،پارادایم، شایستگی های سازمان مدرسه ،رویکرد،آینده محوری
مقدمه
سازمان های عصر جدید برای افزایش بقای خود ناگزیر از توجه به آینده اند که با ارائه راهبردهای مؤثر زمان حال، بینش چالش برانگیز از آینده را ترسیم نمایند. با این همه در دنیای ناپایدار امروز، انسان اندیشه ورز1با بهره گیری از علوم مختلف، با بسط و توسعه قابلیت ها و شایستگی های خود، در صدد این بوده است تا با شناسایی فرصت های بالقوه ایجاد شده برای جوامع از طریق دانش و فناوری های نوین زندگی مدرن، به کارگیری راهبردهای اثربخش در جهت حل و فصل چالش های کلیدی سازمان ها به کمک دانش و ابزارهای آینده مهمترین عوامل تعیین کننده بهبود سازمانی را فراهم آورد. براین پایه پیش بینی آینده، بازآفرینی در دیدگاهها،اهداف و درک درست از فرایندهای آن، تحلیل شکاف از وضعیت موجود و موقعیت مورد انتظار امری تصادفی و از روی آزمون خطا نخواهد بود،بلکه براساس روش های جامع علمی مسیر توسعه و تحول آینده را هموار می کند.
بدون تغییر در شیوه تفکر نمی توان از آینده و سازوکارهای آن در مدیریت منابع انسانی سخن گفت. متولیان منابع انسانی با اولویت قرار دادن تفکر بوم شناختی2 را بسط و پرورش دهد که با تفکر مرسوم و متداول در شرایط امروز تفاوت اساسی دارد.جامعه صنعتی مدرن از برنامه ریزی تخصصی تنگ نظرانه و کوتاه مدت حمایت می کند ودرهمین حال از تفکر نظامند ،کل نگرانه وآینده محورممانعت به عمل می آورد.تفکر بوم شناختی ودرک درست از فرآیندهای آن مستلزم آن است که متولیان و دست اندرکاران منابع انسانی شیوه تفکر نظامند ،کل نگرانه،منسجم و آینده محور را دستور کار خود قرار دهند.
این مقاله به دنبال آشکارسازی نقش آینده محوری درمدیریت منابع انسانی سازمان مدرسه است و تلاش می کند با رویکردی منسجم به شایستگی های منابع انسانی سازمان مدرسهدر پرتو آینده محوری نشان دهدکه اولاً چرا آینده محوری بر تغییرو تحولات مدیریت منابع انسانی سازمان مدرسه تاثیرگذار است و ثانیاً، چگونه به منظور رسیدن به اثربخشی بیشتر ، مدیران مدرسه در شناسایی و کاربرد رویکردهای متفاوت آینده محوری به سازمان ومدیریت مهارت یابند.بدیهی است آینده کماکان در حال ساخته شدن است.آینده امری است که افراد می توانند آن را با اقدامات هوشمندانه طراحی کرده و شکل دهند.ما برای آن که عاقلانه عمل کنیم، بایستی به پیامدهای اقدامات خود، دیگران و واکنش های آنان وهمچنین نسبت به نیروهایی که خارج از اراده ما هستند،آگاهی و شناخت کافی داشته باشیم نتایج و پیامدهاتنها در آینده خود را نشان می دهند.
مفروضات اساسی آینده محوری
در سیر تحولات جهان امروز افق های جدیدی نسبت به عصر روشنگری در مدیریت سازمان ها روی داده است. بنابراین شناخت آ ینده ،هم هنر است و هم تکنولوژی؛آن هم تکنولوژی با پیچیدگی های عصر حاضر.سوال اساسی تر اینکه فردا و آینده برای سازمان ها چگونه رقم خواهد خورد؟ما چه ابزاری برای شناخت آینده در اختیار داریم؟آن گونه که الوانی - - 1388 استدلال می کند از دو دیدگاه می توان در زمینه نگرش به آینده سخن گفت.نخست رویکرد توسعه فزاینده یا خارق العاده است.بر اساس این نظریه ،آینده همانا تصویری توسعه یافته و پیچیده تر از وضعیت صنعتی امروز خواهد بود.دومین نظریه تحت عنوان بوم شناسی انسانی و معقول1 ارائه شده،آینده در این دیدگاه در فناوری شتاب دار خلاصه نشده قواعد و مسیر حرکت متفاوتی را می طلبد. از این رو رویکرد نوین به آینده قبل از دانش فنی با محور قرار دادن زمینه های انسانی و اجتماعی و روح و روان آدمی رهیافت های بزرگی را برای توسعه و گسترش شایستگی ها می دهد. - ص،. - 290
هررشته علمی بر پایه فرض هایی بنا نهاده می شود که پژوهش درآن رشته را میسر می سازد.برخی ازاین فرض ها صریح و به سادگی مقبول و درست به نظر می رسند و برخی از آنها ضمنی است. با این همه، نباید این نکته مهم را از یاد ببریم که درعلوم مختلف هرچند وقت یک بار ، شاهد بازبینی و بازآفرینی مفروضات اساسی هستیم، تا نقاط قوت و ضعف آن مورد بازنگری مجدد قرارگیرند.با توجه به این که پیش بینی امر دشواری است،اما درک درست این واقعیت ساده است که آینده بی هیچ تردیدی خواهد آمد.به زعم گیبسون - ” - 1999 آینده آمده است ،اما هنوز گسترش نیافته است.بنابراین ،با اندکی تامل و کسب تجربه می توانیم شاهد ظهور آینده در زمان حال باشیم"یکی از پیش فرض های اساسی در آینده محوری آن است که آینده بسته به اراده و انتخاب است.در آینده محوری همواره سخن از آینده های گوناگونی که فرا روی فرد،سازمان است .آینده محوری بر مفروضات بسیاری، استوار است که برخی از این مفروضات جنبه عمومی و کلی دارند،اما برخی از آنها ، مختص آینده اندیشان است، هرچند ممکن است در سایر زمینه ها نیز مورد نظر باشند، اما اساساً ملاک آینده محوری است که عبارتنداز:
زمان به صورتی بی بازگشت پیش می رود،از گذشته آغاز شده، لحظه کوتاهی ، حال است و به سوی آینده حرکت می کند. استدلال های گوناگونی این فرضیه را تائید می کنند. به عنوان مثال قانون تکامل زیست شناختی - افراد با گذشت زمان پیرتر می شوند،نه جوان تر - ، قانون دوم ترمودینامیک - آنتروپی میل به سکون یکنواخت همیشه در یک جهت می رود - .نه هر چیزی که در آینده به وجود خواهدآمد، الان وجود دارد یا در گذشته وجودداشته است. بدین ترتیب امکان دارد آینده شامل مواردی باشد که هیچ پیشینه ای ندارد،نه در گذشته ونه اکنون. این مساله، ایده ها و اندیشه های جدید، برداشتهای تازه و واکنش های نوینی را ایجاب می کند.تفکر آینده محوری برای کسب و کار انسان امروزی، امری ضروری است. واکنش بدون تفکر به آینده امکان پذیر است، اماکنش امکان پذیر نیست چرا که عمل نیاز به پیش بینی دارد، بدین ترتیب، تصویرهای آینده - آرمان ها،اهداف،امیدها،ترس ها،نگرانی ها - جزو دلایل اقدامات فعلی ماست.
