بخشی از مقاله
گردشگری به مثابه راهبرد توسعه خلاق در بافت فرسوده شهری ( نمونه موردی: بازار تجریش)
چکیده
برنامه ریزی و مدیریت شهری تهران طی دهه های اخیر با چالش های مختلفی بویژه در ساختار اقتصادی مواجه بوده است، این در حالی است که این کلانشهر هم از موقعیت خاص(مرکزیت اداری – سیاسی) در جذب سرمایه در کشور برخوردار بوده و هم این که پیشینه تاریخی آن حاکی از وجود توان بالا در جذب گردشگران داخلی و خارجی دارد، که در این راستا بازار تجریش در شمال تهران ( به عنوان قلپ تپنده ی شمال شهر تهران) به علت استقرار در بافت کهن شهری و نیز تنوع عملکردی (تجاری، مذهبی، تفریحی و ... ) قابل ذکر می باشد. این پژوهش سعی بر آن دارد تا با شیوه توصیفی –تحلیلی به شناخت جامع و تشریح قابلیت های متنوع بازار تجریش تهران در جهت توسعه گردشگری شهری به عنوان توسعه خلاق بافت فرسوده بپردازد. در این پژوهش با توجه به نوع تحقیق (همبستگی)، محدودیت های مختلف در گردآوری داده ها ،حجم نمونه 384 نفر می باشد، که براساس روش نمونه گیری اتفاقی تعیین و مورد پرسشگری واقع شده اند. با توجه به فرضیات و مساله تحقیق و جهت سنجش همبستگی میان متغیرها (زیر ساخت های بازار بزرگ و توسعه گردشگری شهری) شاخص های (ارتباطی، اطلاعاتی، خدماتی، مذهبی – فرهنگی، تاریخی، تجاری و تفریحی_ سرگرمی ) بررسی گردیدند. نتایج حاصله از پژوهش (در زمینه بررسی و مقایسه روند تحولات و نقش آفرینی بازار تجریش تهران) نشان می دهد که ضعف کارکردی قابل توجهی در رابطه با مدیریت و برنامه ریزی توسعه گردشگری (بازار تجریش تهران) وجود دارد، از این رو بازار تجریش با توجه به توان های مختلف فضایی در صورت تدوین برنامه ریزی راهبردی، مدیریت مشارکتی و تامین کمی و کیفی زیرساخت های ارتباطی، خدماتی و اطلاعاتی منطبق بر معیارها و استانداردهای جهانی می تواند نقش بسزایی در جذب گردشگران داخلی و خارجی و تحولات عمیق و مثبت ساختاری کلان شهر تهران و سایر سطوح داشته باشد.
کلید واژه ها: گردشگر، گردشگری شهری، توسعه خلاق بافت فرسوده، بازار تجریش تهران.
1-1 مقدمه
امروزه با شروع قرن بیست و یکم، گردشگری یکی از پر رونق ترین فعالیت های اقتصادی جهان است و به قدری در توسعه اقتصادی و اجتماعی کشورها اهمیت دارد که اقتصاددانان آن را صادرات نامرئی نام نهاده اند .1 گردشگری پدیدهای است که از گذشته های دور موردتوجه جوامع انسانی بوده و بر حسب نیازهای متفاوت اجتماعی، اقتصادی و تاریخی به پویایی خود ادامه داده است. گردشگری نقش مهمی در اقتصاد جوامع ایفا می کند و شناسایی دقیق بازار، رمز توسعه آن می باشد. از طرفی اگرچه گردشگری یک فعالیت بین المللی است، اما بسیاری از افراد و سازمان ها در بازار محلی یا ملی در این بخش اشتغال دارند و در نتیجه گردشگری داخلی در چرخه اقتصاد ملی جایگاه عظیمی دارد.2 با در این پژوهش ابتدا به بیان ضرورت و اهمیت پژوهش و آنچه در پیشینه آمده است می پردازیم سپس در بخش میانی مبانی نظری گردشگری به عنوان توسعه خلاق بافت فرسوده مطالعه می کنیم، و در آخر با توجه به مصاحبه ای که صورت پذیرفته میزان معیارهای مورد نظر به دست آوره و به نتیجه و ارائه راهبرد و راهکار پرداخته می شود.
-2-1 بیان مسئله تحقیق
مدیریت شهری تهران طی دهه های اخیر با چالش های مختلفی بویژه در ساختار اقتصادی مواجه بوده است، این در حالی است که این کلانشهر هم از موقعیت خاص (مرکزیت اداری – سیاسی) در جذب سرمایه در کشور برخوردار بوده و هم این که پیشینه تاریخی آن حاکی از وجود توان بالا در جذب گردشگران داخلی و خارجی دارد. ایران به عنوان یک کشور در حال توسعه با چالش های اجتماعی – اقتصادی فراوانی روبرو گردیده است. شهرنشینی شتابان، صنعتی شدن، رشد جمعیت و گذار از یک جامعه وابسته به کشاورزی به یک جامعه ی مدرن صنعتی، فشار زیادی را بر منابع طبیعی و محیط انسانی وارد ساخته است .3 این سناریو در حال حاضر برای بسیاری از کشور های در حال توسعه رخ داده است.4 طی چند دهه اخیر در ایران، سکونتگاه های شهری بویژه کلانشهرها به دلیل روند فزاینده رشد جمعیتی و مهاجرت های روستایی – شهری با معضلات مختلفی در ابعاد محیطی – اکولوژیک، اجتماعی – فرهنگی، اقتصادی و کالبدی – فضایی مواجه بوده اند؛ اما در این میان نارسایی های اقتصادی بویژه تامین فرصت های شغلی برای جمعیت مازاد، و حل مشکلات معیشتی شهروندان به عنوان چالشی اساسی پیش روی مدیران و برنامه ریزان شهری است؛ گردشگری به عنوان فعالیتی فرهنگی – اقتصادی در صورت وجود برنامه ریزی راهبردی، دقیق و جامع با نگرشی پایدار می تواند به منزله محرک های قوی در جهت تحول در ساختار فضایی شهر عمل نماید؛3 و از این رو به ویژه در بعد اقتصادی از طریق ایجاد فرصت های شغلی جدید و متنوع و افزایش درآمد در جهت کاهش و تعدیل مشکلات معیشتی شهروندان حرکت کند. در این راستا، کلانشهر تهران (پایتخت کشور) به دلیل مرکزیت اداری – سیاسی، اجتماعی و اقتصادی بویژه در دهه های اخیر با توجه به روند رو به رشد جمعیتی، با چالش های متعددی به خصوص در ساختار اقتصادی مواجه شده است؛ این در حالی است که این کانون شهری با توجه به پیشینه تاریخی قابل توجه از قابلیت ها وجاذبه های مختلف (طبیعی و تاریخی) برخوردار است و از سویی دیگر به دلیل تمرکز شدید فضایی نهادهای سیاسی، اقتصادی و...توان بالایی در جهت جذب گردشگران داخلی و خارجی دارد؛ در این رابطه با توجه به ساختار سنتی و کهن، وجود و استقرار بازار قدیم تجریش در مهم ترین نقطه ی شمالی شهر تهران در همجواری با امامزاده صالح، بافت تاریخی و قدیمی در کنار کاربری های مدرن و دسترسی به حمل و نقل همگانی مناسب، قابلیت بالایی در جهت جذب گردشگران مختلف با انگیزه های متنوع را دارد.
امروزه با شروع قرن بیست و یکم، گردشگری یکی از پر رونق ترین فعالیت های اقتصادی جهان است و به قدری در توسعه اقتصادی و اجتماعی کشورها اهمیت دارد که اقتصاددانان آن را صادرات نامرئی نام نهاده.1 در کشورهای صنعتی توسعه صنعت گردشگری، موجب تنوع درآمدها و کاهش ناهماهنگی در اقتصاد می گردد و در کشورهای در حال توسعه، فرصتی برای صادرات، تولید ارز و ایجاد اشتغال است .5 گردشگری نقش مهمی در اقتصاد جوامع ایفا می کند و شناسایی دقیق بازار، رمز توسعه آن می باشد. از طرفی اگرچه گردشگری یک فعالیت بین المللی است، اما بسیاری از افراد و سازمان ها در بازار محلی یا ملی در این بخش اشتغال دارند و در نتیجه گردشگری داخلی در چرخه اقتصاد ملی جایگاه عظیمی دارد (اکبریان، اسدی، .(46 :1390 شناسایی و معرفی ویژگی ها، جذابیت ها و توان های بالقوه و بالفعل جاذبه ها از ارکان اساسی صنعت گردشگری بوده و معیاری است برای تعیین ظرفیت پذیرش گردشگران، برنامه ریزی توسعه بازار و مدیریت بازاریابی. به طور کلی منابع گردشگری از نظر پراکنش مکانی– فضایی و ویژگی های خاص به دلیل قدمت و سابقه تاریخی، وجود عناصر با ارزش و منحصر به فرد، جذابیت های بصری، جنبه های قداست و تبرک، طبیعی، یا فرهنگی بودن و غیره. پاسخگوی بخش های خاصی از بازار است . 6 از این رو این پژوهش سعی بر آن دارد تا با شناخت جامع و تشریح قابلیت های متنوع بازار تجریش تهران به بررسی و تبیین توان جذب توریست در جهت توسعه گردشگری شهری بپردازد.
-3-1 پیشینه تحقیق
سید محمد تقی مصطفوی ( ( 1361 در اثری با عنوان " آثار تاریخی طهران ((اماکن متبرکه )) " به معرفی اماکن و بقاع متبرکه تهران و همچنین آثار زیارتی- سیاحتی بازار بزرگ پرداخته و آن را عاملی مهم در جذب گردشگر مطرح می نماید؛ اما این مطالعه صرفا جنبه توصیفی داشته و به تبیین عوامل و الزامات موثر در زمینه توسعه گردشگری بازار و عملکردهای متنوع آن در توسعه شهری اشارهای نکرده است. - شهرداری تهران ( ( 1371 در اثری با عنوان "تهران در یک نگاه" به معرفی جاذبههای گردشگری شهر تهران و همچنین به شرح و توصیف توان ها و قابلیتهای متنوع بازار بزرگ درجذب گردشگر می پردازد. این پژوهش از تبیین عوامل و نیروهای موثر در توسعه گردشگری بازار و کارکردهای آن غافل مانده است.- 7 شهرداری تهران ( ( 1374 در یک بررسی با عنوان " مطالعه گردشگاه های تهران " با بررسی و معرفی توان های گردشگری، بازار بزرگ را نبض گردشگری تجاری و فرهنگی تهران معرفی می کند. این اثر نیز عمدتا رویکرد توصیفی به وضع موجود داشته و به تبیین و علتیابی در زمینه نقش بازار در توسعه گردشگری اشارهای نکرده است.-8 ناصر تکمیل همایون ( ( 1378 در یک بررسی با عنوان " تاریخ اجتماعی و فرهنگی تهران ((دارالخلافه ناصری)) به بررسی روند تحولات تاریخ اجتماعی و فرهنگی تهران و عوامل موثر در آن با تشریح جایگاه و نقش بازار بزرگ می پردازد.9 سلیم سلیمی موید ( ( 1381 در اثری با عنوان " سیمای میراث فرهنگی استان تهران " که با هدف معرفی جاذبه های گردشگری تهران صورت پذیرفته است بر نقش تاریخی، مذهبی و تجاری بازار بزرگ تهران در جذب گردشگران مختلف و توسعه گردشگری در کلانشهر تهران تاکید نموده است؛ این مطالعه در راستای اهداف پژوهش حاضر انجام گرفته است.10 شعبانی فرد و همکاران ( ( 1388 در مقالهای با عنوان " بررسی سنجش ظرفیت پذیرش گردشگری شهری و مدلسازی شهرهای گردشگری پایدار از بعد کالبدی (نمونه موردی: منطقه 12 تهران) " با هدف سنجش و ارتقا ظرفیت پذیرش گردشگری در منطقه 12 تهران، از طریق مدل اتحادیه جهانی حفاظت از محیط طبیعی " عمل نمودند؛ نتایج حاصله نشان میدهد که حجم گردشگران ورودی به این منطقه بیش از ظرفیت پذیرش بالفعل این منطقه از شهر می باشد و روند توسعه گردشگری در این منطقه با توجه به ظرفیت پذیرش تعیین شده شکلی ناپایدار دارد. بنیاد ایرانشناسی( ( 1389 برای نخستین بار در ایران در پژوهشی جامع با عنوان " سرگذشت بازار بزرگ تهران، بازارها و بازارچه های پیرامونی آن در دویست سال اخیر "با رویکردی نو درجهت تدوین یک الگوی مطالعاتی در بازار شناسی سنتی در کشور، از طریق بررسی های میدانی و کتابخانه ای، به شناخت و تحلیل ساختار بازار بزرگ تهران و ارزیابی عملکرد آن به عنوان یک نهاد اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی و نیز جایگاه بازار در عرصه ایرانشناسی پرداخته است. نتایج حاصله از پژوهش موید و نشان دهنده جایگاه بسیار مهم و اساسی بازار بزرگ تهران در گذشته و حال در روند شکلگیری تحولات اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و اقتصادی پایتخت و نیز کشور می باشد.11 در زمینه موضوع پژوهش، سمیه کریمی( ( 1389 نیز، در اثری با عنوان "بازار تهران، مطالعه انسانشناسی اقتصادی " از دیدگاه انسانشناسی اقتصادی با بررسی فضا و چیدمان بازار، سلسله مراتب دینی، ساختار قومی و مواردی از این قبیل، به تبیین ساختار و عملکرد بازار بزرگ تهران به عنوان یکی از مهمترین مراکز اقتصادی کشور پرداخته است- .12 اکبریان و اسدی ( ( 1390 در گزارشی با عنوان " نقش بازار تهران در توسعه گردشگری " با تشریح نظری ابعاد مختلف مفاهیم بازار شهری و گردشگری به بررسی نقش، جایگاه و اثرگذاری بازار بزرگ تهران در توسعه گردشگری شهری پرداخته اند و ارایه راهکارهای عملی در این زمینه پرداخته اند. نتایج حاصله از پژوهش نشان می دهد که در صورت مدیریت و برنامه ریزی شهری صحیح، محله بازار در منطقه 12 ، از قابلیت ها و توان های بسیار بالای تاریخی، مذهبی – فرهنگی و اقتصادی در جهت جذب گردشگران داخلی و خارجی و بسترسازی در راستای توسعه گردشگری شهری را دارد. پایان نامه حاضر در جهت تکمیل مطالعه پیشین با نگرشی توصیفی – تحلیلی تدوین گردیده است.2 - ابراهیمی و مشیر ( 1390 )در گزاررشی با عنوان " مسیر گردشگری برای بازار تهران " به معرفی و توصیف جاذبه های مختلف گردشگری بازار بزرگ پرداختهاند و از جنبه تحلیلی پژوهش و بررسی عوامل و نیروهای اثرگذار در زمینه توسعه گردشگری بازار بزرگ غافل مانده اند.13 ملکنیا ( ( 1389 در پژوهشی(پایان نامه کارشناسی ارشد) با عنوان"نقش محورهای فرهنگی و تاریخی منطقه 12 در توسعه گردشگری شهر تهران "با هدف معرفی منطقه 12 به عنوان قطب برتر گردشگری تهران، از طریق انتخاب مسیرهای نمونه در محدوده منطقه 12 ، نوعی امکانسنجی و برنامه عملیاتی توریسم شهری را مورد ارزیابی قرار داده اند، نتایج پژوهش نشان می دهد که با توجه به تجربیات جهانی بویژه شهرهای اروپایی، در صورت برنامه ریزی صحیح و نیز تعریف طرح های توسعه گردشگری بر اساس احیای مرکز تاریخی شهر می توان این محدوده را به عنوان قلب فرهنگ و تاریخ و گردشگری کلانشهر تهران حیات مجدد بخشید و آن را به جریان زندگی و فعالیت شهر بازگرداند.14 بررسی پیشینه پژوهش نشان می دهد، که به طور کلی روند تحقیقات و مطالعات صورت گرفته در زمینه گردشگری رو به افزایش است؛ ولی در ارتباط با تشریح اهمیت و نقش این نوع فعالیت در تحولات اقتصادی همچون اشتغالزایی و افزایش درآمدها و نیز برقراری عدالت اجتماعی در عرصه های شهری و بویژه در زمینه نقش بازارها در توسعه گردشگری پژوهش های اندکی صورت گرفته است؛ این امر در حالی است که با توجه به ساختار کالبدی سنتی شهرهای کشور از جمله تهران، بازار در کنار عناصری چون مسجد، مدرسه و ... عملکردی مهم در روند تحولات اجتماعی – سیاسی و اقتصادی در سطوح ملی، منطقهای و نیز محلی داشته است واز سویی دیگر با توجه به توان های متنوع تاریخی، فرهنگی و تجاری نقشی بارز در جذب گردشگران داخلی و خارجی و به دنبال آن افزایش فرصت های شغلی، افزایش درآمد، رونق اقتصادی و در نهایت توسعه پایدار را داشته است؛ بنابراین بهره جویی از شیوه های کار و یافته های سایر مطالعات و تحقیقات در راستای دستیابی به اهداف پژوهش حاضر ضروری به نظر می رسد؛ وجه تمایز این پژوهش با تحقیقات پیشین در این است که با نگرشی نو علاوه بر شناخت و توصیف توان های گردشگری بازار بزرگ به تبیین عوامل و نیروهای موثر در زمینه عملکرد بازار در توسعه گردشگری شهری تهران و دیگر نواحی همسان می پردازد . 3
-4-1اهداف پژوهش
-1-4-1اهداف کلان
· گردشگری به مثابه راهبرد توسعه خلاق در بافت فرسوده شهری
-2-4-1اهداف خرد
1. شناخت و بررسی تأثیر اماکن تاریخی در سطح بازار تجریش تهران در عملکردهای آن در جذب گردشگر
2. شناخت و بررسی تأثیر اماکن مذهبی سطح بازار تجریش تهران در عملکردهای آن در جذب گردشگر
3. بررسی میزان جذب گردشگر در سطح بازار تجریش تهران
-5-1فرضیات پژوهش
1. بازار تجریش یکی از مراکز عمده جاذبه توریست های مذهبی است.
2. قدمت بناهای تاریخی بازار تجریش نقش مهمی در جذب توریسم دارد .
3. زیرساخت های بازار تجریش پتانسیل مناسبی برای توسعه گردشگری است.
-2مبانی نظری -1-2گردشگری شهری به مثابه راهبرد توسعه خلاق در بافت های ارزشمند تاریخی و قدیمی
ظهور نظریات توسعه درو نزا از اوایل قرن بیستم تاکنون، نیاز به مرمت باف تهای فرسوده درونی شهرها را الزامی می کند. بافت های فرسوده به دو دسته کلی واجد ارزش و فاقد ارزش تقسیم می شوند. جدیدترین رویکردهای مرمتی، با توجه به بیانیه ها و منشورهای جهانی، با جامع نگری، سعی در تکیه بر میراث موجود در باف تهای فرسوده واجد ارزش و تلفیق اقتصاد و فرهنگ و احیای پایدار باف تهای تاریخی از طریق تعیین نقش آنها در سازمان فضایی شهر دارد. یکی از رویکردهای مطرح در این زمینه، رویکرد گردشگری در برنام هریزی شهری است.
بسیاری از بافت های قدیمی به دلایلی همچون اتفاقات تاریخی، سکونت رجال و شخصیت ها، خاطر ه های شهروندان، ارزش های معماری خاص و... واجد ارزش است. در صورتی که بافت های فرسوده واجد ارزش به لحاظ گردشگری و تفرج مورد توجه قرار گیرد، هم فضاهایی مناسب و جذاب برای ارائه پاسخ به نیازهای روحی روانی شهروندان فراهم آمده و هم، توسعه بافت فرسوده امکا نپذیر می شود. این نوشتار در پی بررسی رویکرد توسعه خلاق و تبیین نقش گردشگری شهری به عنوان راهبردی در راستای توسعه خلاق بافت فرسوده است.
گردشگری مجموعه تغییرات مکانی انسان ها و فعالیت هایی منتج از آن تعریف شده است. خلاقیت، پیدایی و تولید ایده، اندیشه و فکری نو و نوآوری، عملی ساختن آن ایده و فکر است گردشگری خلاق نسل جدید گردشگری بعد از نسل اول یعنی گردشگری ساحل سفر اوقات فراغت و استراحت( و نسل دوم یا گردشگری فرهنگی ) متمایل به فرهنگ و موزه ها( قلمداد می شود گردشگری خلاق با شعارموزه های کمتر، میدان های بیشتر بر انجام فعالیت های تجربی و تعامل عمیق تر با زندگی واقعی فرهنگی در شهرها تمرکز می کند. خلاقیت به شهر مقصد گردشگری اجازه می دهد تا مزایای رقابتی نسبت به جاهای دیگر پیدا کند. محصولات خلاقانه، کارآفرین ها و افرادی را از بخش های فرهنگی جذب نماید. این شیوه ی گردشگری، به گردشگر خلاق امکان می دهد با دستکاری در محیط پیرامون خود و ادراک عمقی، عاطفی و عملی، اتمسفر مقصد را با ادراک هم دلانه لمس نماید. لذا می توان تعبیرگردشگری پژوهشی را برای گردشگری خلاق به کار برد میراث ناملموس شامل سنت های شفاهی، هنرهای نمایشی، آیین ها و رویدادها، دانش و تجربیات مرتبط با طبیعت، جهان و صنایع دستی سنتی است که با مضامین گردشگری خلاق همبستگی بسیاری دارد. با توجه به آن می توان یک گردشگر را به مثابه ی یک شهروند قلمداد کرد و واژه ی گردشگر شهروند را تعریف نمود.
-2-2مفهوم توسعه خلاق بافت های فرسوده
در طرح های نوین مرمتی سه هدف عمده قابل تعریف است :
- کالبدی : تصمی مسازی ه مپیوند در کلیه سطوح ومقیاس های توسعه کالبدی.
- اجتماعی : جذب مردم به شهرها و به ویژه مراکز شهرها که ترکیب اجتماعی متنوعی را در خود جای می دهد.
- اقتصادی : جذب نیروهای بازار به فرصت های توسعه شهری و تزریق سرمایه به مراکز شهری.
امروزه یکی از تکنیک های دستیابی به این اهداف، تأکید بر فعالی تهایی است که با تلفیق ابعاد مختلف اقتصاد و فرهنگ در گونه ای از نظم منطقی انسانی تحت عنوان خلاقیت شکل می گیرد. این موضوع اولین بار توسط ریچارد فلوریدا در سال 2002 مطرح شد.در سال 2007 نیز آلن اسکات با استفاده از ادبیاتی که فلوریدا مطرح کرده بود، در مورد نحوه جهت گیری مزیت های رقابتی و ظرفیت های موجود در شهرها به سمت خلاقیت بیشتر و سیاست گزاری های منطقه ای، فعالیات هایی را انجام داد.
هفت زمینه فعالیتی اصول توسعه خلاق که کاربری ها و فعالیت ها باید شامل آنها باشد، عبارت است از : ادبیات، سینما، موسیقی، مهارت و هنر فولکوریک، طراحی، هنرهای رسا ه ای و تغذیه .صنعت شهرها و مناطق خلاق به صنایع فرهنگی، چندرسان های و خدمات برتر و در مقیاس حوزه های محلی، بیشتر در صنای عدستی و بومی خلاصه می شود .14
بدون شک، بافت های تاریخی، منابع سرشار میراث و محلی مناسب برای بکارگیری رویکرد خلاق است. که مربوط »ایکوموس« با بررسی بیانیه های جهانی به حفاظت از میراث تاریخی و فرهنگی است، می توان زمینه پیاده سازی رویکرد خلاق را در بافت های فرسوده ایجاد کرد. در بیانیه» کیوتو (1967) « بر حفاظت از میراث فرهنگی به عنوان سند افتخار ملی، گفت وگوی تمدنها و عدم تفکیک معنا و مفهوم از بنا و اثر تأکید شده است. این بیانیه برای بازیافت سریع سرمایه و منابع مالی؛بُعد اقتصادی و صنعت گردشگری را مورد توجه قرار می دهد.
در بیانیه» سنت آنتونیو (1996) « بر مطالب اجلاس» کیوتو «تأکید کرده و ضرورت توسعه پایدار فرهنگی و توجه به گردشگری فرهنگی را برای کاهش اثرات منفی اقتصاد گردشگری مطرح می کند. در این بیانیه، اصالت و اقتصاد گردشگری، بعد دیگری از نگرش به مجموعه های تاریخی است. با گذشت زمان، مفاد معاهده های جامع نگر افزایش یافته و ظهور ایده تلفیق فرهنگ و اقتصاد در بستر توسعه پایدار (که بیشتر از طریق گردشگری اجتما عمحور یا فرهنگی عنوان می شود) را می توانصراحتاً در این بیانیه ها مشاهده کرد. بیانیه» مکزیکوسیتی (1999) « معروف به » بیانیه بین المللی گردشگری « بر مفهوم جامع و جهانی میراث و تعامل آن با گردشگری تأکید دارد و آن را وسیل های برای تبادل فرهنگی تلقی می کند. طبق این بیانیه، فعالیت های گردشگری و حفاظتی در بافت ها و مجموعه های تاریخی، باید با احترام به علایق، سنن و خواست های مردم محلی و منطق های در جهت ارتقای سطح زندگی آنان همراه شود. این بیانیه مهم ترین وسیله تبادل فرهنگی را گردشگری بومی و بین المللی دانسته، همچنین حفاظت و توسعه پایدار را عامل ارتباط مکان های میراثی و گردشگری پویا می داند. 15
3-2گردشگری خلاق و خلاقیت
بسیاری از نمونههای مرسوم گردشگری خلاق نشانگر آن است که گردشگران با تولید آثار هنری و صنایع دستی در طول یک کارگاه یا یک رویداد، خلاقیت نشان میدهند. حال اگر گردشگر یک محصول نهایی خلق نکند، آیا هنوز میتوان گفت خلاقیت به شیوهای متفاوت وجود دارد. گونههای متعددی از گردشگری خلاق وجود دارد. آثار هنری، صنایع دستی و رویدادها همگی از نمونههای مرسومی هستند که در ادبیات گردشگری خلاق حکم فرما هستند. گردشگری صنفی ارائهدهنده کارگاههای پیشهوری نظیر کندهکاری بر چوب و استخوان، جواهرسازی، شاعری و بافندگی است. طبق نظر ریچاردز (1999) مفهوم گردشگری خلاق از پروژه صنفی یوروتکس متبلور شد که طی آن مشخص شد هر چقدر مصرفکنندگان درباره کارهای مرتبط با تولید صنایع دستی، بیشتر بدانند، »احساسات نهفته« را بهتر درک کرده، ارزش بیشتری برای محصولات دستساز قائل شده و تمایل بیشتری برای پرداخت وجه آن پیدا میکنند. مشخص شده است که گردشگران علاقه زیادی به فرهنگ اصیل محلی و نیز تجارب یادگیری فعال نشان دادهاند. تعریف ریچاردز و ریموند از گردشگری خلاق، بلافاصله بعد از این یافتهها مطرح شد. گردشگری خلاق
