بخشی از مقاله
سازمان فنی و حرفه ای کشور
سازمان آموزش فني و حرفه اي كشور بر اساس ماده واحده شماره 6082 شوراي انقلاب در تاريخ 25/4/59 از ادغام مراكز تعليمات حرفه اي، صندوق كارآموزي، كانون هاي كارآموزي و واحدهاي مربوط به مطالعات نيروي انساني و اشتغال وزارت كار و امور اجتماعي در جهت تربيت نيروي كار ماهر تشكيل گرديده است كه زيرنظر وزارت كار و امور اجتماعي وظايف خود را به انجام ميرساند
اهداف سازمان آموزش فنی و حرفه ای كشور
1- تربيت نيروی كار ماهر و نيمه ماهر (آموزش جويندگان كار فاقد مهارت)
2- ارتقاء مهارت نيروی كار شاغل
روشهای ارائه خدمات آموزشی
سازمان آموزش فنی و حرفه ای كشور وابسته به وزارت كار و امور اجتماعی براساس ماده 151 قانون برنامه سوم، متولي آموزشهای فنی و حرفه اي كوتاه مدت بوده كه فعاليتهای آموزشی خود را در دو بخش دولتی و غيردولتی سازماندهی نموده است.
اين سازمان علاوه بر ستاد مركزی، دارای 29 اداره كل و مديريت در سطح كشور و يك مركز تربيت مربی می باشد و به منظور دستيابی به تازه های علوم و فن آوری روز وهمگامی با استانداردهاي بين المللی، همواره سعی بر گسترش روابط بين المللی از جمله سازمان بين المللی كار (ILO) نموده است
ركن اصلی فعاليتهای سازمان، آموزش است كه عمليات اجرايی آن مأموريت و هويت سازمان را شكل می دهد و در قالب دوره های 3 تا 24 ماهه با : آموزش در مراكز ثابت، آموزش توسط تيمهای سيار، آموزش در پادگانها، آموزش در مراكز جوار كارخانه، آموزش ضمن كار، آموزش تعليمات سرپرستی، آموزش در مركز تربيت مربی و آموزش در آموزشگاههای آزاد نسبت به تأمين و تربيت نيروی ماهر مورد نياز بخشهای مختلف صنعتی، كشاورزی و خدماتی كشور اقدام می كند.
1- ارائه آموزش توسط بخش دولتی:
الف- آموزش در مراكز ثابت
ب- آموزش توسط واحدهای سيار
ج- آموزش در پادگانها
د- آموزش در مراكز جوار كارگاه و بين كارگاهی
هـ- آموزش ضمن كار و حين كار
و- آموزش تعليمات سرپرستی
ز- آموزش در مركز تربيت مربی
2- ارائه آموزش توسط بخش غيردولتی (آموزشگاههای آزاد):
لزوم فراگيری فن و حرفه براي كليه اقشار كشور امكانات وسيعي را طلب مي كند كه توان تأمين آن از مجرای دولتی مقدور نيست و لذا به استناد تبصره ماده 111 قانون كار جمهوری اسلامی ايران به سازمان آموزش فنی و حرفه ای اختيار داده شد تا با استفاده از جلب مشاركت بخش خصوصی نسبت به تأسيس آموزشگاههای فنی وحرفه ای آزاد ومؤسسات كارآموزی آزاد اقدام نمايد.
الف - آموزش در مراكز ثابت
اينگونه آموزشها كه عموما آموزشهای پايه ای و تخصصی مي باشند عمدتا در كارگاههايی كه مجهز به تجهيزات و ماشين آلات ويژه ای است كه در محل ثابتی مستقر گرديده اند، اجرا ميشود. در حال حاضر سازمان دارای 549 مركز در سطح كشور بوده كه در حال ارائه خدمات آموزشی به علاقمندان می باشد
ب - آموزش توسط واحدهای سيار
واحدهای سيار كارآموزی به منظور جبران كمبود مراكز ثابت در نقاط دوردست و فاقد مركز كه مستلزم هزينه سنگين احداث مركز می باشد و لزوم سرمايه گذاري كلان در آن نقاط مقرون به صرفه نبوده، طراحی شده است.
هر يك از اين واحدها از تركيب يك و يا چند نفر مربی در رشته های متنوع آموزشی با تجهيزات مربوطه تشكيل شده و از مراكز ثابت به نقاطی كه داوطلب كارآموزی به اندازه كافی داشته باشند، اعزام می شوند و آموزشهای مربوطه را در منطقه مورد نظر اجرا نموده و سپس به محل ثابت خود باز می گردند.
ج- آموزش در پادگانها
به منظور احراز شرايط اشتغال جوانان بعد از خدمت سربازي ، طرحی تحت عنوان طرح آموزش فني و حرفه اي سربازان در دوره مقدس سربازی توسط سازمان آموزش فنی و حرفه ای كشور در بهمن ماه 1371 تهيه و پس از تصويب هيئت محترم دولت و اخذ مجوز از مقام معظم رهبری وموافقت معظم له، آيين نامه اجرايی آن به نيروهای مسلح و ادارات كل آموزش فنی و حرفه ای سازمان در كشور ابلاغ گرديد.
طبق اين قانون سازمان با همكاری مسئولان اداره آموزش پادگانها در نشستهای كارشناسی، پس از برنامه ريزی و توافقهای لازم براساس استانداردها به آموزش سربازان در محل پادگانها می پردازد و پس از پايان دوره و انجام آزمون، گواهينامه به آنها اعطاء می گردد
د- آموزش در مراكز جوار كارگاه و بين كارگاهی
اين مراكزبه منظور گسترش آموزشهای فنی و حرفه ای و تأمين نيروی انسانی ماهر، مورد نياز صنايع می باشند ونسبت به آموزش رشته های موردنياز با نظارت وهدايت آموزشی اداره كل آموزش فنی و حرفه ای استان، فعاليت می نمايند.
مركز جواركارگاهی مركزي است كه از لحاظ تجهيزات آموزشی، مستقل از جريان خط توليد بوده وهر واحد به تنهايی يا چندواحد به اشتراك می توانند آن را تأسيس و اداره نمايند.
هـ- آموزش ضمن كار و حين كار
اين آموزشها به منظورافزايش مهارت شاغلان در صنعت انجام ميگيرد.
آموزش ضمن كار (ON THE JOB TRAINING):
آموزشی كه در خط توليد، محيط كار و يا خارج از محيط كار انجام می گيرد.
آموزش حين كار (IN SERVICE TRAINING):
اين آموزش در محل كار و در حين انجام كار واقعی بدون منفك شدن شاغل از كار صورت می پذيرد.
و- آموزش تعليمات سرپرستی
دوره های آموزشي ويژه سرپرستان شاغل يا افرادی كه در آينده به سمت سرپرستی منصوب می شوند، مي باشد كه در واحدهای صنعتی و توليدی به منظور ارتقاء بينش و توانايی شغلی افراد مذكور تشكيل می شود.
ز- آموزش در مركز تربيت مربی
يكي ديگر از محورهاي آموزشی سازمان، آموزش استادكاران و مربيان آموزشی به منظور تأمين كادر آموزشی مورد نياز صنايع و مراكز آموزش فني و حرفه ای كشور است كه در مركز تربيت مربی سازمان صورت می گيرد.
اين مركز يكی از مراكز منحصر به فرد آموزشی در خاورميانه است كه از تجهيزات و امكانات ويژه ای برخوردار می باشد كه به طور مستمر فن آوری های جديد را در عرصه صنعتی كشور تحت نظارت و ارزيابی داشته و تلاش مي كند تا دانش بكارگيری فن آوری های جديد و روش انتقال آن را ميسر سازد.
سازمان فنی و حرفه ای کشور
امروزه تربیت نیروی انسانی ماهر و متخصص و کارآمد از عوامل کلیدی و انکارناپذیر در توسعه اقتصادی و اجتماعی هر کشور محسوب می گردد و هر نوع سرمایه گذاری کلان در بخشهای مختلف اقتصادی نیازمند به برنامه ریزی و سرمایه گذاری در بخش نیروی انسانی و توسعه منابع این نیرو می باشد. سازمان آموزش فنی و حرفه ای کشور وابسته به وزارت کار و امور اجتماعی براساس قانون برنامه سوم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی بعنوان متولی و مجری آموزشهای فنی و حرفه ای کوتاه مدت در بخشهای کشاورزی، صنعت و خدمات می باشد. این سازمان که فراگیرترین دستگاه آموزشی کشور در این زمینه می باشد می کوشد در حیطه وظایف خود دستیابی به هدفهای تعیین شده در قانون اساسی را ممکن سازدئ و تا رفع نیاز بازار کار، فعالیتهای خود را توسعه دهد و در عین
حال بر جنبه کیفی آن نیز تاکید داشته، سعی می نماید مهارت شاغلین را با تکنولوژی روز همگام سازد. سازمان آموزش فنی و حرفه ای کشور جمهوری اسلامی ایران با ایجاد زمینه های لازم برای تعلیم و تربیت جوانان و نوجوانان مستعد و علاقمند به حرفه آموزی، بازآموزی، ارتقاء مهارت شغلی در سطوح مختلف مهارتی، تربیت مدیران و سرپرستان، تربیت مربیان متخصص و ورزیده از طریق ایجاد مراکز فنی و حرفه ای ویژه برادران و خواهران، مراکز کارآموزی تکمیل مهارت و تخصص های ویژه، مرکز تربیت مربی، مراکز جوار کارخانجات فعالیت می نماید. به موازات برنامه های آموزشی سازمان و در جهت اجرای هر چه بهتر آموزشها،
فعالیتهای پژوهشی، عمرانی و تجهیز و توسعه منابع انسانی صورت می پذیرد که اهم آنها عبارتند از: تدوین جزوات و استانداردهای آموزشی براساس کدهای بین المللی، تجدیدنظر در استانداردهای مهارت، تهیه استاندارد مشاغل، تحقیق و پژوهش در برنامه های آموزشی و وسایل کمک آموزشی و سمعی و بصری، تجهیز و راه اندازی کارگاههای مراکز، اجرای پروژه های ساختمانی مراکز جدید الاحداث، راه اندازی کارگاه های درجه یک، آزمون اصناف، تعیین صلاحیت علمی_فنی متقاضیان آموزشگاههای آزد و مربیگری، برگزاری همایشهای تخصصی، صدور پروانه مهارت فنی برای کارگران ساختمانی، ساده سازی قوانین و دستورالعملهای اجرایی در بخشهای مختلف به منظور حذف تشریفات.
واژه شناسی
واژه شناسی آموزش فنی و حرفه‌ای:
نیروی کار متخصص
نیروی کار کتخصص به فردی اطلاق می‌ِود که علاوه برمهارت درجه یک بتواند از عهده طراحی، محاسبه و همچنین ارائه پروژه‌های تحقیقاتی در ارتباط با شغل مربوطه برآید.
نیروی کار ماهر درجه یک:
نیروی کار ماهر درجه به فردی اطلاق میشود که علاوه برمهارت درجه دو بتواند ا زعهده توانایی‌های استاندارد مهارت آموزشی مربوطه برآید.
نیروی کار ماهر درجه دو :
نیروی کار ماهر درجه دو به فردی اطلاق میشود که بتواند از عهده توانایی‌ها و مهارتهای مرتبط با شغل خود برآید.
تعاریف و اصلاحات “بخش آموزش” سازمان آموزش فنی ـ حرفه‌ای
• ظرفیت آموزشی مرکز: تعداد کار آموزانی که در طول یک سال در یک مرکز آموزش دیده‌اند.
• رشته آموزشی : مجموعه برنامه‌های آموزشی مربوط به فراگیری یک حرفه.
• حرفه آموزشی: مجموعه مهارتهای که احراز آنها موجب اشتغال می شود.
• مدت کارآموزی (طول دوره آموزشی) : مدت زمان آموزشهای عملی و نظری یک رشته برابر استاندرد مصوب سازمان
آموزشهای کوتاه مدت:
آموزشهایی که برای بالا بردن سطح مهارت شاغلین در بخشهای مختلف صنعت، خدمات و کشاورزی طراحی و ارایه می‌شوند.
کد استاندارد آموزشی
مجموعه‌ای از اعداد قراردادی که توسط سازمان بین‌المللی کار برای تفکیک رشته‌ها و زیرمجموعه هر رشته تعیینن شده است.
مرکز:
واحد آموزشی است که براساس ضوابط و مقررات به منظور ارتقاء مهارت و تخصص برای کارگران شاغل و ایجاد مهارت در افراد متقاضی کار تشکیل میشود.
کارگاه:
مکانی است که برای برنامه‌های آموزشی تجهیز شده و کارآموزان در آنجا مهارتهای لازم را براساس استانداردهای مصوب کسب می‌نماید.
مربی:
فردی است که تدریس دروس نظری و عملی را بعهده دارد. به عبارتی مربی آموزش فنی و حرفه‌ای باید قدرت انتقال مهارتها و دانش تخصصی را به کارآموزان تحت تعلیم داسته باشد.
کارآموز:
فردی است که براساس برنامه‌های مصوب و استانداردهای موجود در یکی از مراکز آموزشی به منظور کسب شغل یا ارتقاء کیفیت شغلی حرفه‌ای ویا مهارتی را می‌آموزد.
فعالیت
تامین تربیت نیروی انسانی متخصص ماهر و نیمه ماهر مورد نیاز بخش صنعت، کشاورزی وخدمات کشور و برنامه ریزی آموزشی براساس سیاستهای کلی دولت مستلزم داشتن شرح وظایفی روشن و جامع می باشد. براین اساس، شرح وظایف سازمان به قرار زیر است:
1- تدوین برنامه های آموزشی در رابطه با برنامه های اقتصادی کشور
2- پیش بینی نیازمندیهای اقتصادی ملی به نیروی کار و تامین آن از نظر تخصص و مهارت از طریق مطالعه طرحهای عمرانی و آبادانی کشور
3- مطالعه و بررسی برنامه های سرمایه گذاری کشور در ایجاد و یا گسترش واحدهای صنعتی و تولیدی و تحولات آن از نظر کاربرد تکنولوژی جدید و اتوماسیون و تاثیراتی که در جذب نیروی کار خواهد داشت و ارایه پیشنهادات لازم.
4- مطالعه و بررسی نتایج آمار جمعیت وصفات کیفی و کمی آن در مناطق مختلف کشور و برنامه ریزی های لازم در امر آموزش به منظور رفع نارساییها در ارتباط با برنامه های کلی دولت.
5- ارتباط با کلیه موسسات آموزشی کشور به منظور اطلاع از کمیت و کیفیت و بازده آمورشی این موسسات و ایجاد هماهنگی در برنامه های آموزشی آنان به منظور انطباق با سیاست اشتغالی.
6- استفاده از امکانات و سرمابه ای کشور اعم از دولتی یا خصوصی برای توسعه کارآموزی حرفه ای
7- راهنمایی علمی و فنی و تشویق مدیران صنایع در زمینه تامین مراکز کارآموزی در جوار یا نزدیکی واحدهای تولیدی.
سیاستهای سازمان آموزش فنی حرفه ای در جهت همگامی با توسعه سیاسی_ اقتصادی_ فرهنگی عبارتند از:
• ساده سازی قوانین و مقررات و دستورالعملها در بخش های مختلف و حذف تشریفات به منظور تشویق و ترغیب بخش خصوصی برای سرمایه گذاری در امر آموزشهای فنی و حرفه ای.
• تمرکززدایی و تفویض اختیاراتبیشتر به مرکز استانها جهت تسریع در انجام کار مراجعین و جلوگیری از اتلاف وقت آنها.
• اصلا ساختار نیروی انسانی متناسب با وظایف محوله از طریق جذب نیروی متخصص و ارتقاء سطح دانش کارکنان شاغل از طریق برگزاری دوره های آموزشی حین خدمت. - مکانیزه کردن سیستم اطلاع رسانی و استفاده از خدمات ماشینی و فن آوری پیشرفته جهت به حداقل رساندن افزایش نیروی انسانی و کاهش هزینه های دولت.
• استفاده حداکثر و بهینه از امکانات بالقوه و بالفعل به منظور افزایش بهره وری.
سازمان آموزش فنی حرفه ای کشور به منظور دست یابی به اهداف مورد نیاز توسعه، توانسته است با بسیج کلیه نیروهای خود، حول پنج محور عمده فعالیتش را سازماندهی نمایند. این پنج محور عبارتند از:
• فعالیت آموزشی
• فعالیت عمرانی
• روابط بین الملل
• فعالیتهای پژوهشی
• توسعه منابع انسانی
فعالیتهای آموزشی
سازمان آموزش فنی و حرفه ای کشور در دو بخش دولتی و غیردولتی در جهت ارایه مهارتهای حرفه ای به جوانان علاقمند و جویای کار و شاغلین فعالیت آموزش دارد. اهم فعالیتهای آموزشی در دو بخش عبارتند از:
• اجرای برنامه های آموزشی مهارتهای فنی و حرفه ای مورد نیاز در بخشهای مختلف صنعت، کشاورزی و خدمات از طریق مراکز آموزشی سازمان یا مراکز جوار کارخانه یا خط تولید و آموزشگاه های آزاد.
• نظارت بر امر آموزش در مراکز آموزشی تحت نظم سازمان و آموزشگاه های آزاد.
• بازرسی و اجرای آزمونهای پایان دوره آموزشی.
• اجرای برنامه های آمزوشی تربیت مربی، کارشناس آموزشی و تعلیمات سرپرستی.
• ارزشیابی تخصصی و فنی کارکنان.
• تشکیل دوره های آموزش ویژه جهت ارتقاء مهارت مربیان.
• همکاری با سازمانها و واحدهای آموزشی و صنایع کشور به منظور هماهنگی در تامین کادر آموزشی مورد نیاز بخش آموزش فنی و حرفه ای.
• تهیه و تنظیم سوالهای آزمون براساس مطالب پیش بینی شده در استانداردهای ملی مهارت و آموزشی.
