بخشی از مقاله
مقدمه
در چند دهه اخیر رشد بی رویه جمعیت از عمده ترین معضلات جوامع در حال توسعه به شمار می آید و یکی از بارزترین مسائل ناشی از آن، توزیع نامتوازن جمعیت در سطح ملی است که این مسأله با توجه به مهاجرتهای بی رویه روستا به شهر هر روز حادتر شده است (مشفق، :1383 .(294 همچنین بررسی تحولات شهرنشینی کشورهای در حال توسعه نشان می دهد که کلان شهرها بخش عمدهای از جمعیت مناطق شهری و امکانات توسعه اقتصادی این کشورها را جذب کرده اند و از آنجا که زیرساختهای آماده-ای در این کلانشهرها وجود ندارد تبعات اقتصادی ـ اجتماعی ناخواسته فراوانی را بر نظام اجتماعی و اقتصادی این کشور ها تحمیل کرده است (نقدی، .(325 : 1383 از آنجا که ریشه بیشتر این مهاجرت در مناطق روستایی نهفته است و در حال حاضر مدیریت روستاها به دهیاران و
١
شوراهای منتخب مردم واگذار شده است در این پژوهش محققان برآنند نقش مدیران روستایی را در زمینهی پایداری جمعیت روستاهای بخش میمند فارس بررسی کنند.
هدف از تعیین وظایف بالا برای مدیران روستایی این است که روستا¬ها را به محیطی قابل زندگی برای روستاییان تبدیل شود از تا یکی از مشکلات حال حاضر که مهاجرت شدید روستا شهری است جلوگیری شود یاحداقل کاسته
شود.
پیشینه پژوهش
در کشورمان در زمینه نقش دهیاری ها در پایداری جمعیت روستایی تاکنون پژوهشی صورت نگرفته است اما در زمینه بررسی عملکرد دهیاری ها و عوامل موثر بر عملکرد آنها تحیقات صورت گرفته است که در این قسمت جدیدترین و مهمترین نتایج تحقیقات صورت گرفته اشاره می شود: حمیدیان (1390)، در مق اله ای تحت عنوان "عدم دریافت
حقوق و مزایای مستمر چالش موثر در مدیریت روستایی ایران" به این نتیجه رسید که عدم دریافت و حقوق مربوط، تأثیر نامطلوبی بر کارایی مدیران روستایی میگذارد. فراهانی
ﻭ رستمخانی((1390، در مقاله ای با عنوان "بررسی عملکرد دهیاریها در توسعه روستایی(مطالعه موردی:دهستان کرسف شهرستان خدابنده)" به این نتیجه رسیدند که به عقیده روستائیان عملکرد دهیاریها در بعد زیست محیطی و کالبدی مناسب بوده و میزان رضایت مردم در این ابعاد از عملکرد دهیاریها مطلوب می باشد و همچنین در بعد اجتماعی نیز عملکردسبتاًن مناسبی داشتهاند ولی در بعد اقتصادی انتظارات روستائیان را برآورده نکردهاند. نجفی کانی
ﻭ میرزا علی((1390،درمقاله ای تحت عنوان "ارزیابی عملکرد مدیران روستایی در جلب مشارکت مردم در راستای برنامه های توسعه پایدار روستایی مطالعه موردی: دهستان
سلطانعلیِ شهرستان گنبد کاووس)" به این نتیجه رسیدند که بین عملکرد ضعیف مدیران محلی روستاها با میزان مشارکت پایین مردم در زمینه های مختلف عمرانی، خدماتی و زیست محیطی رابطه معنی داری وجود دارد سوری((1390، در پایان نامه خود تحت عنوان "بررسی و تحلیل عملکرد دهیاران در توسعه روستایی مطالعه موردی:بخش کونانی شهرستان کوهدشت" به این نتیجه رسید که بین مدیریت روستایی و عملکرد دهیاری از نظر ابعاد (اقتصادی، اجتماعی و کالبدی- زیست محیطی) رابطه معناداری وجود دارد و دهیاری ها از زمان شکل گیری خود تاکنون نقش موثری در توسعه روستاهای مورد مطالعه ایفا
کردهاند.
هدف و فرضیات تحقیق
هدف اصلی این پژوهش بررسی نقش مدیریت جدید روستایی در پایداری جمعیت روستایی در روستا های بخش میمند استان فارس می باشد. در راستایی رسیدن به هدف اصلی تحقیق، محققان 2 فرضیه : -1 بنظر می رسد بین میزان آشنایی مردم با وظایف دهیاری ها و میزان موفقیت آنها رابطهی معنی داری وجود دارد. -2 به نظر می رسد موفقیت دهیاری ها در پایداری جمعیت روستایی موثر است را مطرح کرده اند.
مبانی نظری
٢
در این بخش از تحقیق مفاهیم و اصطلاحات کلیدی تعریف و ارزیابی می شود. این اصطلاحات عبارتند از : روستا، مدیریت روستایی، دهیاری، مهاجرت.
-1روستا
روستانشینی در واقع اولین شیوه یکجانشینی بشر است، چرا که شهرها در مراحل بعدی و بر اثر توسعه و تغییر شکل روستا ها به وجود آمدند. روستاهای اولیه به عقیده برخی از جغرافیدانان و جامعه شناسان از اسکان شکارچیان و گردآورندگان خوراک بوجود آمدند. این گروه ها پس از شناخت روش های کشاورزی، سکونت را بر حرکت ترجیح داده و در قطعه زمینی مقیم شدند. با اجتماع گروه هایی از اجتماعات انسانی و رواج کشاورزی به اشکال مطلوبتر، ترکیب های جدیدی در این اجتماعات بوجود آمد و روابط افراد و نوع فرهنگ این جوامع تغییر کرد( مهدوی، :1377 .(50 یا به عبارتی دیگر روستا صورتی از استقرار انسان بر سطح زمین است که قادر است تمامی مایحتاج خود را از درون خود تهیه کند. فضای روستایی برای زیست تطابق بیشتری با خلق و خوی انسان ها دارد، اگر بتواند برای زیستن امکانات کافی فراهم کند، مسلما در جذب جمعیت و عرضه قدرت بالقوه تولیدی خود موفق خواهد بود(
لنگرودی،.(289: 1370
-2 مدیریت و مدیریت روستایی
مدیریت فرایند بکارگیری موثر و کارآمد منابع مادی و انسانی در برنامه ریزی ، ساماندهی، بسیج منابع و امکانات ، هدایت و کنترل است که برای دستیابی به اهداف سازمانی بر اساس نظام ارزشی مورد قبول صورت می گیرد (رضاییان، .( 6 : 1379 مدیریت یک هنر یا علم رسیدن به هدف ها توسط مردم است. مدیریت مثل دیگر تکنیک ها خواه پزشکی، قطعه هنری (موزیک)، مهندسی، حسابداری یا حتی بیس بال یک هنر است. مدیران کارکرد هایی از طراحی، سازماندهی، مجهز کردن، راهنمایی و کنترل را انجام می دهد. مدیریت یک فعالیت حیاتی در همه سطوح سازمانهاست 2004)،.(olum در توسعه پایدار روستایی، مدیریت یعنی تنظیم رابطه انسان با محیط زیست خود، که در آن به پیوند نظام های اجتماعی، اقتصادی با نظارت های بوم شناختی توجه می شود(فیروزنیا و افتخاری
،.(154:1382 بنابراین در فرآیند پایدار می توان مدیریت روستایی را در سه بعد اصلی اقتصادی،اجتماعی و محیطی در نظر گرفت که هر یک از این ابعاد دارای جنبه های خاص خود هستند و اهداف مدیریتی در آنها متفاوت است(.(Zaslow,2000 آنچه از مفهوم مدیریت روستا به عنوان یک واحد سکونتگاهی به ذهن متبادر می شود ممکن است چندان قرابتی با نظریات رایج در باب مدیریت نداشته باشد. این موضوع بخصوص در ایران که شرایط خاصی بر محیط های روستایی از نظر روابط اجتماعی و فرهنگی حاکم است، صدق می کند. بنابراین هنگامی که از مدیریت
روستایی سخن به میان می آید ممکن است لزوماً منظور مدیریتی اندیشیده شده و برنامه ریزی شده نباشد. به عبارتی نقش عرف، عادات و سنن در مدیریت روستایی تعیین کننده است (طالب، 1376، .(1 مدیریت روستایی در واقع فرآیند سازماندهی و هدایت جامعه و محیط روستایی از طریق شکل دادن به سازمان ها و نهادهاست . این سازمان ها و نهادها وسایل تامین هدف های جامعه روستایی هستند. مدیریت روستایی فرایند چند جانبه ای است که شامل سه رکن، مردم، دولت و نهادهای عمومی است . در این فرایند با مشارکت مردم و از طریق تشکیلات و سازمان های روستایی و برنامه ها و طرح های توسعه روستایی تدوین و اجرا گردیده و تحت نظارت و ارزشیابی قرار می گیرد (رضوانی
،1383 ،.(211
-3 دهیاری
دهیاری نهادی عمومی و غیر دولتی است که به منظور اداره امور روستا تاسیس می شود . ماده واحده قانون تاسیس دهیاری های خودکفا در کشور ( مصوب (1377/4/4 چنین مقرر می دارد: » به وزارت کشور اجازه داده می شود به منظور اداره امور روستاها، سازمانی بنام دهیاری با توجه به
موقعیت محل با درخواست اهالی و به صورت خودکفا باشخصیت حقوقی مستقل در این روستاها تاسیس نماید)«اکبر ی ، 1384 ، .( 135 تاسیس دهیاری در واقع سرآغاز ایجاد مدیریت محلی در روستاهای کشور است. دهیاری دارای ارتباطی دو جانبه با مردم و دولت می باشد. ارتباط دهیاری با دولت از طریق نزدیکترین سطح حکومتی ناظر بر دهیاری ها یا به عبارتی کوچکترین سطح نمایندگی
٣
دولتی یعنی بخشداری ها انجام می شود . شورا نیز به عنوان یک نهاد مدنی دهیاری را با مردم پیوند می زند . شورا وظیفه دارد دهیار را بر اساس ضوابط ومقررات انتخاب نماید، اما حکم دهیار به وسیله بخشدار صادر می شود ایجاد این نهاد محصول تحولات نیمه دوم دهه 70 در ایجاد نهادهای مردم ی و شورایی است. دهیار ط بق ماده 10 اساسنامه تشکیلات و سازمان دهیاری ها (مصوب( 1380 موظف است فرامین و قوانین دولتی را اعلام و مصوبات شورای اسلامی روستا را اجرا کند، با نیروی انتظامی همکاری داشته باشد و در حل اختلافات عمومی، حفظ نظم عمومی، اجرای مقررات نظام وظیفه، نگهداری و حفظ تاسیسات عمومی و عمرانی، حفاظت از اموال و دارایی های روستا و اجرای مقررات بهداشتی، حفظ نظافت و ایجاد زمینه مناسب برای تامین بهداشت محیط کوشا باشد. همچنین دهیار موظف است با سازمان ها و نهادهای دولتی جهت اداره بهتر روستا همکاری
داشته باشد (نعمتی، .(5 :1386
-4 مهاجرت
مهاجرت شکلی از تحرک جغرافیایی یا مکانی است که بین دو واحد جغرافیایی صورت می گیرد. این تحرک جغرافیایی،تغییر اقامتگاه از مبدا یا محل سکونت به مقصد یا محل ورود است که به این نوع مهاجرت،مهاجرت دائم که باید آنرا از دیگر اشکال مهاجرت که متضمن تغییر دائمی نیست جدا نمود(امانی ودیگران،. (1354:71 مهاجرت روستایی برای اولین بار در سال1892 میلادی توسط گراهام انگلیسی به کار برده شد. معادل این عبارت که در منابع گوناکون ذکر می گرددعبارتند از: کوچ داخلی، برون کوچی روستایی، ترک روستاها، روستا گریزی، خالی شدن روستاها، برون کوچی روستا به شهرو در نهایت ترک سرزمین (قاسمی
اردهایی،.(2 :1385
مواد و روش ها محدوده مورد مطالعه
بخش میمند با 31942 کیلومتر مربع وسعت یکی از بخشهای شهرستان فیروزآباد و در محدوده بین بخش های کوار و کوهمره شهرستان شی راز، خفر و سیمکان شهرستان جهرم، و بخش مرکزی شهرستان فیروزآباد واقع شدهاست. این بخش شامل ی ک شهر به نام می مند و 3 دهستان به
تحقیق حاضر از نوع کاربردی بوده و روش بررسی در آن توصیفی-تحلیلی و پیمایشی است. ابزار اصلی پژوهش حاضر، پرسشنامه ای است و جامعه آماری تحقیق را روستاهای دارای دهیاری فعال در بخش میمند فارس تشکیل می دهد و انتخاب نمونه بر اساس روش نمونه گیری تصادفی می باشد. با توجه به حجم جامعه آماری و آشنایی کامل محققان با منطقه مورد مطالعه، با استفاده فرمول کوکران 139 نفر به عنوان جامعه نمونه برای پاسخگویی به سوال های پرسشنامه(در طیف 5 گزینه ای لیکرت) تعیین گردید. جهت بررسی نقش مدیریت جدید روستایی در پایداری جمعیت روستایی در روستاهای بخش میمند استان فارس از آزمون تاو بی کندال و دی سامرز استفاده شد و
نامهای خواجهای، پرزی تون و دادنجان و تعداد 84 روستا و زنجیران، موک، سریزجان، دارنجان، مرجان (اطلس
آبادی میباشد که برخی از آنها عبارتاند از: کوشک سرتنگ، گیتاشناسی استانهای ایران، .( 1383 طبق سرشماری سال
چاربید، صحراسفید، گنک، آبگل، افرا، امیرسالار، ترکسلویه، 85، جمعیت این بخش بالغ بر40000 نفر بوده است
تنگریز، بنه خفرک، مرادآباد، اسماعیل آباد، جوکان، .(www.sci.org.ir)
